Παρακολούθησα χθες το βράδυ με πολύ προσοχή την καινούργια εκπομπή της τηλεόρασης του ΣΚΑΙ για την επανάσταση του 1821. Οφείλω να ομολογήσω αρχικά ότι είναι μια αξιόλογη όσο αναφορά τις αισθητικές-τηλεοπτικές προδιαγραφές παραγωγή . Πραγματικά οι αναπαραστάσεις που συνδυάζονται με υψηλής ποιότητας αερολήψεις , υποβρύχια γυρίσματα, πολύ καλή μουσική επιμέλεια αλλά και τρισδιάστατα γραφικά, και οπτικά εφέ που ζωντανεύουν την ιστορία, κάνουν το θεατή αυτόπτη μάρτυρα της εποχής εκείνης. Άλλωστε την σκηνοθεσία υπογράφουν αρκετά αξιόλογα ονόματα του χώρου. Όσο αναφορά την ιστορική επιμέλεια να πω την αλήθεια δεν με κάλυψε στον βαθμό που προσδοκούσα. Περίμενα τουλάχιστον σε αυτό το επεισόδιο που εξέταζε (έστω συνοπτικά) τα πρώτα χρόνια ζωής της Τουρκοκρατίας και τις προϋποθέσεις που οδήγησαν στην ιδέα για επανάσταση, να μιλήσει ένας Έλληνας ιστορικός που έχει ασχοληθεί (ερευνητικά) μόνο με την συγκεκριμένη περίοδο. Δεν με κάλυψαν οι τοποθετήσεις των κ. Βερέμη και Μιχαηλίδη. Αντίθετα η συμβολή του καθηγητή του πανεπιστήμιου Sabanci της Κωνσταντινούπολης Fikret Adanır στο χθεσινό επεισόδιο ήταν αν μήτι άλλο αναγκαία. Ο Fikret Adanır έχει στα ερευνητικά του ενδιαφέροντα μια σειρά από μελέτες που αφορούν την Ιστορία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας καθώς και πιο συγκεκριμένα έχει εστιάσει στις σχέσεις μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων στην αυτοκρατορία (πρόσφατη ερευνά) .Είναι αναγκαίο να ακούγεται και η άποψη των σοβαρών Τούρκων επιστημόνων για ποικίλους λόγους .Αρνητική εντύπωση μου έκανε επιπλέον η διεξαγωγή ιστορικών συμπερασμάτων από αρχαιολόγους όπως αυτές που έκανε ο John Bintliff. Στο καθαρά ιστορικό-ιδεολογικό περιεχόμενο τώρα του πρώτου αυτού επεισοδίου έχω να κάνω κάποιες επισημάνσεις .Τα πρώτα είκοσι λεπτά ήταν αυτά που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και είναι άξια ειδικής αναφοράς .Σε αυτά παρουσιάστηκε μια άκρως ευνοϊκή Οθωμανική αυτοκρατορία που ουσιαστικά αναζωογόνησε τις ζωές των βυζαντινών ρωμιών .Σε αυτά τα χρόνια λοιπόν μετά την άλωση παρουσιάστηκε μια άνοδος τόσο πληθυσμιακή όσο και οικονομική στα χωριά και τις πόλεις των μη μουσουλμανικών πληθυσμών .’Έπειτα με κάποιες αναφορές έκανε λόγω για αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των χριστιανών και των μουσουλμάνων .Η αρμονική αυτή συνύπαρξη παίρνει σάρκα και οστά λόγω της θρησκευτικής ελευθερίας που είχαν παραχωρήσει οι Οθωμανοί στους υπόδουλους πληθυσμούς .Επιπλέον έγινε λόγος για τις σημαντικές Οθωμανικές επιρροές στην καθημερινή ζωή των ρωμιών πχ κατασκευή σπιτιού ,φαγητό κ αλλά.
Όλα τα παραπάνω στοιχειά ήταν πολύ έξυπνα δομημένα μαζί με πραγματικά ιστορικά γεγονότα και ουσιαστικά δημιουργούσαν στον τηλεθεατή αντιφατικές εντυπώσεις .Οι πληροφορίες που αντλούσε ο τηλεθεατής καθ όλη την διάρκεια του επεισοδίου περιείχαν φατριακούς προϊδεασμούς με αποτέλεσμα να τον συγχύζει συνεχώς ιδεολογικά. Ένα βασικό στοιχειό του χθεσινού επεισοδίου ήταν η επιλεκτική εξιστόρηση των ιστορικών γεγονότων με στόχο την ευρεία γενίκευση μεμονωμένων καταστάσεων και πρακτικών.
Ερευνώντας την Ιστορία των πρώτων αυτών αιώνων της οθωμανικής αυτοκρατορίας δεν πρέπει να παραλείψουμε βασικές έννοιες-δομές που επηρέασαν τον Ελληνισμό. Αναφορές στο (devsirme ) παιδομάζωμα απουσίαζαν εντελώς . Το παιδομάζωμα ,που θεσμοθετήθηκε από τους Οθωμανούς Σουλτάνους (αρχή επί Μυράτ α 1360 -1389) είχε ισχύ μέχρι και τον 15 αιώνα και αφορούσε αποκλειστικά και μόνο τους υπόδουλους πληθυσμούς ,είναι ένα ζήτημα που έχει κυρίαρχη θέση στην ιστοριογραφία και μελέτη της περιόδου αυτής .Επιπλέον δεν έγινε καμία αναφορά στους εξισλαμισμούς που ταλάνιζαν κατά καιρούς τους υπόδουλους πληθυσμούς .Απουσία αναγκαίας αναφοράς στο θεσμό των κοινοτήτων και στην λειτουργιά τους στο σύνολο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας .Στην αφήγηση του επεισοδίου επιπλέον δεν αναφέρονται με επαρκή τρόπο οι υποχρεώσεις των υπόδουλων πληθυσμών πχ φορολογία (γίνεται μόνο μια μικρή νύξη χωρίς ουσιαστικές λεπτομέρειες). Μη αναφορά σε άλλες επαναστάσεις –εξεγέρσεις .Φυσικά όσο αναφορά την ευημερία του υποδούλου πληθυσμού και την θρησκευτική του ελευθερία στα πλαίσια της Οθωμανικής αυτοκρατορίες τα στοιχειά που παρατέθηκαν ήταν άκρως επιλεκτικά (όντος σε κάποιες περιοχές και για ορισμένα χρονικά διαστήματα έχουμε τέτοιες αναφορές αλλά πρέπει να γίνει ένας σαφής διαχωρισμός) και δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην ιστορική πραγματικότητα .Επιπλέον έγινε μια ασαφής αναφορά στον θεσμό των κλεφταρματολών και της ιδεολογικής τους υπόστασης καθώς και απουσία αναφοράς στους Βενετουρκικούς πολέμους . Το υπόλοιπο μέρος του επεισοδίου που ασχολήθηκε κυρίως με τα Ορλωφικά, με άφησε ικανοποιημένο θα έλεγα . Επιλογικά και σε σχέση με την αναφορά για την γέννηση του ελληνικού έθνους μετά το 1800 του κ Βερέμη, πρέπει να πούμε ότι θέλει να δηλωθεί εδώ το έθνος με την έννοια της συνειδητοποιημένης και μαχητικής κοινότητας που παλεύει για την εθνική και πολιτική της αυτοδιάθεση- ανεξαρτησία και όχι το έθνος- γένος αφού θεωρεί δεδομένη την προΰπαρξη του. Δηλαδή ο κ Βερέμης διαχωρίζει της έννοιες εθνότητα ,έθνος , γένος .Το έχει γράψει άλλωστε και σε παλιές του αναφορές .Το θέμα αυτό είναι μεγάλο και χρήζει ξεχωριστής αναφοράς.
Από το βιβλίο «Εθνική Ταυτότητα και Εθνικισμός στη Νεότερη Ελλάδα, γ’ έκδ. 2003, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης» του Θάνου Βερέμη
Στο σημείο αυτό θα έπρεπε να ξεκαθαρίσουμε την έννοια του έθνους από εκείνη της εθνότητας. Το έθνος γεννιέται όταν καθίσταται νομιμοποιητικός παράγων του κοσμικού κράτους, και το περιεχόμενό του είναι κυρίως πολιτικό. Η εθνότητα έχει πολιτισμικό χαρακτήρα, αλλά είναι δυνατόν να αναβαθμιστεί πολιτικά σε έθνος αν το κράτος την προάγει σε σύμβολο της νομιμότητάς του.
Πάντως έχω την άποψη ότι παρά τους παραπάνω προβληματισμούς και αντιρρήσεις που διατυπώνω, είναι ευχάριστο να βλέπεις στην Ελληνική τηλεόραση τέτοιες παράγωγες που τοποθετούν στην επικαιρότητα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον ελληνισμό ,όπως αυτό της επαναστάσεως του 1821.Ειναι ευχής έργον να αναδύονται τέτοια θέματα για να προβληματιζόμαστε και να παίρνουμε διδάγματα από το παρελθόν .Αυτές οι παραγωγές όμως οφείλουν να βασίζονται στην ιστοριογραφική μελέτη και ερευνά και όχι σε επιμέρους σκοπιμότητες και λογικές .Φυσικά ήταν το πρώτο επεισόδιο της σειράς και δεν έχουμε πλήρη εικόνα της εργασίας , θα αναμένουμε . Ας έχουμε όμως όλοι στο νου μας αυτό που λέει ο Αμερικανός ιστορικός κλασσικός μελετητής Moses I. Finley «τον κόσμο πρέπει να αλλάξουμε όχι το παρελθόν».
Από τον Τρελοϊστορικό…
Πηγή:http://antirisis.wordpress.com
