Στην προμετωπίδα της αίθουσας εκδηλώσεων της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών φιγουράρει, αυτάρεσκα ίσως, αλλά τόσο αληθινά μια πινακίδα: «Η δημοσίευσις είναι η ψυχή της δημοκρατίας». Οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν καλά ότι το απόφθεγμα αυτό είναι ένα «κλειδί». Από την επανάσταση της τυπογραφίας έως σήμερα, οι εξελίξεις στον τρόπο με τον οποίο διεξάγεται η δημόσια επικοινωνία επηρεάζουν καθοριστικά τη λειτουργία του πολιτεύματος, τον τρόπο με τον οποίο κάνουμε πολιτική. Το βιβλίο, η τυπογραφία επέτρεψε την δημιουργία βιβλιοθηκών, το ξέβγαλμα της γνώσης από τα μοναστήρια του μεσαίωνα στην κοινωνία. Τα 200 περίπου χρόνια που διήρκεσε η επανάσταση της τυπογραφίας ώθησαν καθοριστικά τον ορθό λόγο και τη δημοκρατική κουλτούρα στη γηραιά ήπειρο. Οι τραγικότερες στιγμές του 20ού αιώνα, όπως ο 2ος παγκόσμιος πόλεμος, συνδέονται με το ραδιόφωνο. Η εικονοποιία της τηλεόρασης πάλι σημαδεύει την εποχή του ψυχρού πολέμου. Οι εικόνες από το Βιετνάμ, η κρίση του Κόλπου των Χοίρων και αργότερα ο πόλεμος του Περσικού κόλπου σε απευθείας μετάδοση, η επέμβαση του ΝΑΤΟ στην πρώην Γιουγκοσλαβία εγγράφονται στην παγκόσμια κοινή μνήμη με τον ιδιαίτερο αισθητικό τρόπο των μεγάλων τηλεοπτικών Μέσων Ενημέρωσης κάθε δεκαετίας και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πολιτική συζήτηση.
Κάθε μέσο δημόσιας επικοινωνίας υποβάλλει τη μορφή και το είδος του λόγου που αναπτύσσεται εντός του, σμιλεύει τη δημόσια αφήγηση, τη γλώσσα στην οποία επικοινωνούμε, καταγράφουμε και τεκμηριώνουμε την εποχή μας. Ο λόγος των εφημερίδων, περιγραφικός, περιεκτικός, σκιαγραφεί τα γεγονότα διανθίζοντάς τα με ερμηνείες. Έχει πάντοτε (ακόμα και αδιόρατα) κριτική διάθεση έναντι του γεγονότος. Ο λόγος του ραδιοφώνου άμεσος και παραστατικός ανακατασκευάζει τα γεγονότα κινητοποιώντας τη φαντασία. Ο λόγος της τηλεόρασης ελλειπτικός, συμπληρωματικός του κεντρικού φορέα της είδησης που είναι η εικόνα. Πέρα από τους εγγενείς περιορισμούς που η τεχνολογία κάθε φορά επιβάλλει, άλλοι παράγοντες παίζουν ακόμα καθοριστικότερο ρόλο. Ιστορικά τα media βρίσκονται στα χέρια κυβερνήσεων, στρατών ή μεγάλων εταιριών που μπορούν να τα συντηρήσουν. Έτσι αντανα- κλούν την οπτική και –μοιραία– τα συμφέροντά τους.
Κάθε εμφάνιση νέου μέσου συνοδεύεται από μια περί- οδο αναζήτησης στο επίπεδο της αφήγησης, συναρπαστικά χρόνια κατά τα οποία σχηματίζονται οι διαλεκτικοί κανόνες, διευρύνεται η αίσθηση ελευθερίας, ενώ ταυτόχρονα αναζητείται ο τρόπος χειραγώγησης του.
Η έκβαση αυτής της διαμάχης καθορίζει εν πολλοίς και τα όρια της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η δεκαετία που διανύουμε θα χαρακτηρισθεί πιθανότατα από τους ιστορικούς, ως «επαναστατική» για έναν και μόνο λόγο. Η έλευση του διαδικτύου, η εξάπλωση της ψηφιακής τεχνολογίας, δημιουργεί για πρώτη φορά τις προϋποθέσεις για μια «κοινωνικοποίηση των Μέσων Ενημέρωσης». Αιτία αυτού του φαινομένου δεν είναι άλλη από την αποκέντρωση των μέσων παραγωγής και διανομής πληροφοριών σε μεγάλη κλίμακα. Ένας blogger στο Ιράν μπορεί για πρώτη φορά να επικοινωνήσει στην ίδια εμβέλεια με ένα συντεταγμένο Μέσο Ενημέρωσης, όπως είναι για παράδειγμα τα μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Όλες οι μεγάλες κρίσεις των τελευταίων ετών για πρώτη φορά καταγράφονται τόσο από δημοσιογράφους, όσο και από πολίτες στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και τα ημερολόγια του διαδικτύου (blogs). Η δημόσια αφήγηση της εποχής μας για την εξέγερση στο Ιράν, τη Βιρμανία, την κατάρρευση της Ισλανδίας, τη ρωσική επέμβαση στη Γεωργία, τον ελληνικό Δεκέμβρη και πολλά ακόμα γεγονότα συντίθεται για πρώτη φορά συλλογικά.
Τόσο στη γλώσσα των media, όσο και στη γλώσσα των ερασιτεχνών γραφιάδων του διαδικτύου. Οι συντακτικοί κανόνες αυτής της δεύτερης γλώσσας διαφέρουν ριζικά από αυτούς της πρώτης. Υποκειμενική γραφή έναντι της αντικειμενικής. Ψευδωνυμία έναντι της επωνυμίας, προφορικός λόγος, έναντι του λόγου των δημοσιογραφικών σχολών, άμεση μετάδοση πληροφοριών, έναντι της ανακατασκευής της είδησης. Καθώς ο λόγος των κατεστημένων Μέσων Ενημέρωσης ξεψυχάει στην αυτοαναφορικότητά του, ο αυθάδικος λόγος του διαδικτύου αρθρώνεται σε δίκτυα και διεκδικεί ανταγωνιστικά μια πιο αυθεντική σχέση με την εποχή μας.
Δεν υπάρχει χαρακτηριστικότερο παράδειγμα από την μετάδοση των γεγονότων της 6ης Δεκεμβρίου 2008, όταν δίπλα στα έκτακτα δελτία ειδήσεων της τηλεόρασης, ένας καταιγισμός προσωπικών μαρτυριών κατέκλυζε το διαδίκτυο, ανασυνθέτοντας το γεγονός. Μετά από λίγη ώρα η είδηση γράφτηκε από έναν ανώνυμο χρήστη του διαδικτύου σε ένα κοινωνικό δίκτυο ως εξής: «κόσμος στο Πολυτεχνείο, επεισόδια στα Εξάρχεια, ανοιχτή η Πατησίων, το παιδί είναι 16 χρονών. Κατεβείτε κάτω είναι επιβεβαι- ωμένο». Στην ανατομία αυτής της λειτουργίας και αυτού του ενδεικτικού σημειώματος, ίσως κρύβεται το μέλλον της δημοσιογραφίας.
(απο το κοντέινερ που κυκλοφορεί την πρώτη δευτέρα κάθε μήνα με την Ελευθεροτυπία)
Πηγή:http://tsimitakis.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου