"᾿Εγώ εἰμί τὸ Α καὶ τὸ Ω, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος, ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος" (᾿Αποκ. κβ΄, 13)

Κείμενα γιά τήν ἑλληνική γλῶσσα στή διαχρονική της μορφή, ἄρθρα ὀρθοδόξου προβληματισμοῦ καί διδαχῆς, ἄρθρα γιά τήν ῾Ελλάδα μας πού μᾶς πληγώνει...


Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2010

Η ετυμολογία στην εκμάθηση τής γλώσσας Γράφει ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης



Γεώργιος Μπαμπινιώτης
(καθηγητής Γλωσσολογίας, πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τέως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών)

Το ότι το ετυμολογικό μου λεξικό ( «Ετυμολογικό Λεξικό τής Νέας Ελληνικής. Ιστορία των λέξεων» ) εξαντλήθηκε μέσα σε τρεις εβδομάδες (!) και επανακυκλοφορείται σε ανατύπωση αποτελεί, νομίζω, ένα γλωσσικό γεγονός που- όχι ως επίτευγμα τού συγγραφέα, αλλά ως γεγονός καθ΄ εαυτό- αξίζει να σημειωθεί. Δείχνει ότι ένας κόσμος- διαφόρων ηλικιών, φύλου, μορφώσεως, επαγγέλματος κ.λπ.- ενδιαφέρεται για την καταγωγή των λέξεων που χρησιμοποιούμε: τι σήμαιναν αρχικά, πώς, πότε και από ποιον πλάστηκε αυτή ή εκείνη η λέξη, αν είναι αρχαία ή νέα κ.λπ. Χωρίς πάντοτε να το συνειδητοποιεί αυτός ο κόσμος ενδιαφέρεται για ό,τι ονομάζουμε ετυμολογία των λέξεων ή με ό,τι συνδέεται άμεσα μ΄ αυτήν, με την ιστορία των λέξεων. Στις γραμμές που ακολουθούν θα προσπαθήσω να θίξω τι σημαίνει γλωσσολογικά αυτό το ενδιαφέρον και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί για μια καλύτερη επαφή με τον γλωσσικό μας πολιτισμό.

Κάθε ανθρώπινη γλώσσα μπορεί να προσεγγισθεί από δύο πλευρές, τη διαχρονική και τη συγχρονική.

Στην πρώτη- και σε σχέση πάντοτε με το θέμα μας- ενδιαφέρουν η δημιουργία των λέξεων, η εξέλιξή τους και η σχέση τους με άλλες λέξεις γλωσσών τής ίδιας κυρίως ή και άλλης οικογένειας.

Στη δεύτερη ενδιαφέρει η σύγχρονη, και εν προκειμένω η σημερινή, υπόσταση των λέξεων σε σχέση με άλλες λέξεις τής ίδιας γλώσσας, με τις οποίες συναπαρτίζουν γλωσσικά σύνολα ή υποσύνολα διά των γλωσσικών μηχανισμών τής παραγωγής και τής σύνθεσης («ετυμολογικά πεδία»).

Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με ομάδες ομορρίζων λέξεων, ομορρίζων κοινής καταγωγής με λέξεις συγγενών γλωσσών και ομόρριζων κατά τον σχηματισμό τους ως παράγωγα και σύνθετα μιας λέξης.

Παραδείγματα διαχρονικής και συγχρονικής ετυμολογικής συγγένειας (όπως την ορίσαμε εδώ). Από μια αρχική ρίζα *legh- (ελλην. λεχ- ) με βασική σημασία «κείμαι, ξαπλώνω» έχουμε στην Ελληνική τις λέξεις λεχώνα, λοχεία, λόχος («τόπος όπου πλαγιάζει κανείς»- «τόπος αναμονής- ενέδρα»- «στρατιωτικό σώμα για ενέδρα»- «στρατιωτικό σώμα»), ελλοχεύω,λέσχη («κοιτώνας»- «δημόσιος τόπος συναντήσεων»- «εντευκτήριο»). Από την ίδια ρίζα έχουμε τα ξένα: λατ. lectus «κρεβάτι» (απ΄ όπου και το γαλλ. lit ), αγγλ. lie «κείμαι» και γερμ. liegen, αρχ. σκανδιναβ. lag(u)-, απ΄ όπου το αγγλ. law «νόμος» (αρχική σημ. «αυτό που έχει τεθεί και αποτελεί κείμενο», ανάλογο προς το γερμ. Gesetz «νόμος», από το ρήμα setzen «θέτω»). Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα, η αρχική ρίζα (s)ker- (ελλην. κερ ) με βασική σημασία «κόβω- δρέπω». Από αυτήν τα ελλην. κέρμα, κορμός και κορμί, κουρά,κουρεύω,κουράζω (αρχ. σημασία «τιμωρώ με κούρεμα»), καρπός,εγκάρσιος,κρίνω (αρχική σημασία «κόβω σε κομμάτια και τα διαχωρίζω») και πολλά ξένα όπως λ.χ. λατ. curtus (απ΄ όπου γαλλ. court), αγγλ. short «κοντός», shear «κόβω- κουρεύω», share «μοιράζω», shirt «πουκάμισο», skirt «φούστα»,sharp «αιχμηρός», ακόμη και score «εγκοπές σε ξύλο για μέτρηση» (απ΄ όπου το ελλην. σκορ).

Και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ετυμολογικού πεδίου: τα παράγωγα και τα σύνθετα τού φίλος. Μερικά παράγωγα: φιλία, φιλώ, φιλικός, φιλαράκος, φίλτρο (μητρικό), φιλαινάδα, φιλεύω, φίλτατος. Μερικά σύνθετα: φιλ(ο)- φίλαθλος, φιλαλήθης, φιλάνθρωπος, φιλάργυρος, φιλάσθενος,φιλειρηνικός,φιλελεύθερος,φι- λέλληνας,φιλεύσπλαχνος,φιλήσυχος, Φίλιππος - φιλόδοξος,φιλόζωος,φιλοδωρώ, φιλόλογος, φιλονικώ, φιλόξενος, φιλόσοφος, φιλοτελισμός, φιλόμουσος, φιλοτεχνώ, φιλότιμος, φιλοχρήματος--φιλος άφιλος, βιβλιόφιλος, ομοφυλόφιλος, υδρόφιλος, θεατρόφιλος.

Αυτή η ετυμολογική πλευρά προσέγγισης, αίσθησης και διδασκαλίας τής γλώσσας δίνει νέες δυνατότητες στην κατανόηση αλλά και στην εμβάθυνση και την απόλαυση, θα έλεγα, τής γλώσσας. Μέσα απ΄ αυτή καταλαβαίνει κανείς (χωρίς πολλές θεωρητικές αναλύσεις) τον συστημικό χαρακτήρα τής γλώσσας: ότι σε κάθε ανθρώπινη γλώσσα δεν υπάρχουν αποκομμένες λέξεις ή γλωσσικά σοιχεία. Ολα συνέχονται σε σύνολα και υποσύνολα ώστε να είναι δυνατή η εκμάθηση και η ταχύτατη ανάκλησή τους στην επικοινωνία.
Η λέξη κλίνω λ.χ. εντάσσεται σ΄ ένα πεδίο ομορρίζων με σημείο εκκίνησης τη βασική τους σημασία: κλίση, επικλινής, κεκλιμένος,κλιτύς,κλίτος,κλίμα («κλίση, κατωφέρεια εδάφους»- «ζώνη γης, περιοχή»- «οι καιρικές συνθήκες που χαρακτηρίζουν μια περιοχή»), κλίμακα, κλιμάκιο,κλιματισμός,κλιμακτήριος, κλίνη, κλινικός, κλινήρης, αποκλίνω (απόκλιση), συγκλίνω, παρεκκλίνω, υποκλίνομαι,εγκλίσεις,κατάκλιση κ.ά.

Αν αξιοποιούσαμε με συστηματικό τρόπο στο σχολείο (βιβλία, λεξικά, κείμενα) την ετυμολογία, πόσα πράγματα δεν θα φωτίζονταν στη γλώσσα, πόσο βάθος και εύρος θα αποκτούσαν οι λέξεις και πόσο ενδιαφέρον για τους μαθητές. Τότε θα ένιωθε ο μαθητής- με ευχάριστη, αποκαλυπτική και δημιουργική έκπληξη- ότι το εξέχω έδωσε τα εξοχή,έξοχος και κατ΄ εξοχήν· το προβάλλω το πρόβλημα (ό,τι μπαίνει μπροστά ως εμπόδιο και πρέπει να ξεπεραστεί) και την προβλήτα (ακτή)· το προβαίνω την πρόβαση και τα πρόβατα (που σήμαιναν ακόμη και «την κινητή περιουσία» σε αντίθεση με τα κειμήλια - από το κείμαι- που ήταν «η ακίνητη περιουσία» )· ότιτο χάος (μέσω τού λατ. chaos και τού γαλλ. gaz ) έδωσε το γκάζι· η γραμματική (μέσω των αγγλ. grammar, glammar και glamour ) επέστρεψε ως γκλάμουρ και γκλαμουριά · ότι το ύπνος έδωσε το έξ-υπνος και το ξύπνιος, ενώ το εγείρομαι («σηκώνομαι από τον ύπνο») έδωσε μέσω τού παρακειμένου εγρήγορα το (ε)γρήγορος και το εγρήγορση.

Τελικά πιστεύω ότι μια τέτοια θεώρηση τής γλώσσας από τη σκοπιά τής ετυμολογίας μάς αποκαλύπτει τον κόσμο μας, τη σκέψη μας, την ιστορία μας και, πάνω απ΄ όλα, τον πολιτισμό μας.

ΠΗΓΗ ΤΟ ΒΗΜΑ (7-2-2010)

Εξουσία που «αποδομεί» την κοινωνία -Tου Χρήστου Γιανναρά

᾿Οδυσσεύς τοῦ Klision: Τό ἄρθρο πού ἀκολουθεῖ τό ἀφιερώνω σέ συναδελφό-(συνώνυμον τοῦ ἀεί ζῆν καί φιλαναγνώστη τοῦ ἰστολογίου μας) πού τοῦ ἀρέσει τό γιανναρικό στύλ, χωρίς βέβαια νά ταυτίζεται μέ αὐτό, ἀλλά διατηρεῖ τό δικό του ὕφος γραψίματος.









ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (7-2-2010)

Το να είσαι Ιταλός, Γάλλος, Βρετανός, Ελληνας ή ό, τι ανάλογο δεν δηλώνει μόνο μια συμβατική, κρατική υπηκοότητα. Δηλώνει ότι «ανήκεις» σε μια συλλογικότητα με μεγαλύτερη ή μικρότερη ώς τώρα διαδρομή στην ανθρώπινη Ιστορία – ανήκεις σε μια γλώσσα, σε μια συνείδηση κοινού παρελθόντος, σε κοινή νοο-τροπία, κοινό θησαύρισμα πείρας που παραδίνεται από γενιά σε γενιά και διαμορφώνει συν-ήθειες, ένα κοινό ήθος, περίπου συλλογικό χαρακτήρα.

Οταν στη μητρική σου γλώσσα (τη γλώσσα που σε πρωτομπόλιασε στην κοινή «λογική»: σε σκέψη και κρίση) η συλλογικότητα σημαίνεται ως «κοινωνία» (δυναμική σχέσεων, συμ-μετοχή και αλληλεξάρτηση στην πραγμάτωση της ζωής), δεν είναι δυνατό να έχεις την ίδια οπτική και την ίδια εκδοχή της πραγματικότητας με συνάνθρωπό σου, καθ’ όλα σεβαστόν και αγαπημένο, που στη μητρική του γλώσσα η συλλογικότητα είναι μόνο «societas», δηλαδή «εταιρισμός επί κοινώ συμφέροντι». Αλλη νοο-τροπία και άλλα αντανακλαστικά σκέψης και πράξης διαμορφώνει το νοηματικό και βιωματικό φορτίο της λέξης «α-λήθεια» και άλλο της λέξης «veritas», διαφορετικό της λέξης «νόμος» και διαφορετικό της λέξης «lex» – το ίδιο και με αναρίθμητα ακόμη ζεύγη λέξεων: «λόγος» και «ratio», «πρόσωπο» και «persona», «δημοκρατία» και «res publica» κ. λπ., κ. λπ.

Διαφορετικόν ανθρωπολογικό τύπο διαμορφώνει μια συλλογικότητα με παρελθόν κατακτητικών κυρίως πολέμων, επιθετικών αναζητήσεων «ζωτικού χώρου», αποικιοκρατικών εθισμών, και διαφορετικόν μια άλλη που αιώνες πολλούς κυρίως αμυνόταν, επιβίωνε χάρη στην πανανθρώπινη εμβέλεια της πνευματικής της πραμάτειας. Διαφορετική νοο-τροπία και ήθος χαρακτηρίζει μια συλλογικότητα που η μεταφυσική της αναφορά ήταν πάντοτε ένας Θεός τιμωρός, αμείλικτος δικαστής και σαδιστής πατέρας, η «αμαρτία» παράβαση νόμου, ενοχή, εξαγοράσιμος κολασμός, και διαφορετική προκύπτει μια συλλογικότητα που ξέρει τον Θεό «νυμφίο», «εραστή μανικώτατον» του ανθρώπου και την αμαρτία «αστοχίαν», «απόπτωσιν από του στόχου», του στόχου πληρότητας της ζωής που είναι ο «όντως έρως».

Δεν ανήκουμε σε «εθνότητα», είναι ανεπαρκέστατη η λέξη. Ανήκουμε σε μια γλώσσα, σε μια κοινή ιστορική εμπειρία, σε μια παράδοση και συνέχεια πείρας, νοοτροπίας, μεταφυσικής ελπίδας. Αλλά αυτό το «ανήκειν», το «συνυπάρχειν» με κοινό, συνεκτικό της συλλογικότητας «τρόπο», βιώνεται και κατανοείται σε συνάρτηση πάντοτε με την καλλιέργεια του καθενός, το αισθητήριό του «ποιότητας» της ζωής.

Οι φτηνοί άνθρωποι του ό, τι φάμε ό, τι πιούμε και ό, τι τέλος πάντων ηδονικό αρπάξουμε, παρακάμπτουν το υπάρχειν (που είναι πάντοτε συνύπαρξη) και λογαριάζουν για ζωή το «έχειν»: Να κατέχουν, να εξουσιάζουν, να τα έχουν όλα υποταγμένα στις απαιτήσεις του εγώ. Καταλαβαίνουν τη συλλογικότητα μόνο σαν «κράτος» και το «ανήκειν» μόνο σαν συμβατική «υπηκοότητα». Λογαριάζουν το κράτος σαν εξουσιαστικό μηχανισμό διαχείρισης των κοινών και τους ενδιαφέρει μόνο για όσα χρηστικά τους παρέχει.

Πολύ συχνά, φτηνοί άνθρωποι ορέγονται τη διαχείριση του κράτους, την εξουσία της διαχείρισης. Οχι για να υπηρετήσουν τον δημιουργικό δυναμισμό της κοινωνικής συνοχής, τη γλώσσα, την ιστορική συνείδηση, τη θησαυρισμένη παράδοση, τη μεταφυσική ελπίδα – είναι ευτελείς άνθρωποι, δεν καταλαβαίνουν τίποτε από αυτά. Διψάνε εξουσία από ιδιοτέλεια και μόνο: Να προβληθεί το εγώ τους, να εξαρτώνται όλοι οι άλλοι από αυτούς, να βρίσκονται συνεχώς στη δημοσιότητα, να εισπράττουν κολακείες και χειροκροτήματα. ΄Η για σκοπιμότητες χυδαίου ηδονισμού: Να μπορούν να κλέβουν το δημόσιο ταμείο, να διαπλέκονται με μεγιστάνες του πλούτου και να δωροδοκούνται, να ζουν με πολυτέλεια ονειρώδη για τις ικανότητές τους και την καταγωγική τους ανέχεια.

Αφού λογαριάζουν τη συλλογικότητα μόνο σαν χρηστικό δεδομένο, ωφελιμιστική πραγματικότητα, τι πιο φυσικό να είναι απάτριδες, διεθνιστές, συνεπέστατοι «αποδομιστές» κάθε μη χρηστικής εκδοχής των θεμελίων της συνύπαρξης – της γλώσσας, της παιδείας, της Ιστορίας, της Τέχνης, της πολιτικής, της μεταφυσικής. Και για να προσδώσουν εγκυρότητα στον πρωτογονισμό του ατομοκεντρισμού, καταφεύγουν στην πιο αναχρονιστική και άκριτη ανάγνωση του Μαρξισμού: Βλέπουν τη συλλογικότητα να συγκροτείται μόνο στη «βάση» των παραγωγικών και ανταλλακτικών σχέσεων, επομένως ο πολιτισμός, οι διαφορές των πολιτισμών, η ποικιλία των παραδόσεων, δεν είναι παρά «εποικοδόμημα» σε αυτή την πρωτεύουσα βάση. Πώς λοιπόν να μην είναι πανέτοιμοι, παίρνοντας την εξουσία, να καταστρέψουν τη γλώσσα, να στρεβλώνουν και κατασυκοφαντήσουν την ιστορία του τόπου τους, να διασύρουν την αξιοπρέπεια του λαού τους, να χλευάσουν τη λαϊκή παράδοση και ευσέβεια, να πρακτορεύσουν (με το αζημίωτο) ξένα συμφέροντα;

Η καταφυγή της μηδενιστικής πολιτικής πρακτικής σε μαρξιστικά ψιμύθια, προκειμένου να εξωραϊστεί ο πρωτογονισμός της ακοινώνητης εγωκεντρικής ύπαρξης, δεν περιορίζει το σύμπτωμα σε μόνη την παράταξη της δήθεν Αριστεράς. Στην Ελλάδα τουλάχιστον, η διαχείριση της Παιδείας ανατίθεται (από κάθε κυβέρνηση οποιουδήποτε κόμματος και πρωθυπουργού) σε άτομα του ανθρωπολογικού τύπου των «αποδομιστών». Και αν υπάρξουν διαμαρτυρίες για την προκλητική αυθαιρεσία και αναίδεια αυτών των ατόμων, ξεσηκώνεται αμέσως μια θαυμαστά συντονισμένη συγχορδία υπερασπιστών της «αποδόμησης», συγχορδία από πριμαντόνες της δημοσιότητας που καλύπτουν όλο το «πολιτικό» φάσμα: από τη νεοφιλελεύθερη Δεξιά ώς την πιο φανταιζίστικη τάχα και Αριστερά.

Οταν έγραφε ο Καβάφης: «... το άριστον εκείνο, Ελληνικός – ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν· εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν», απηχούσε μιαν επίγνωση της ελληνικότητας αυτονόητη στις μέρες του για μεγάλες πληθυσμικές ομάδες (όχι μόνο ελληνόφωνες). Από μια τέτοια επίγνωση (συνάρτηση καλλιέργειας) στερούν τον Ελληνισμό (τον ελλαδικό και της διασποράς) οι θλιβερές συμπλεγματικές φιγούρες που προσλαμβάνονται στο υπουργείο Παιδείας (με κάθε κυβέρνηση) για να οργανώσουν την κοινωνική άμυνα απέναντι στην απειλή του «εθνικισμού».

Οι πολλοί απλοί άνθρωποι που επενδύουν συναισθηματικά σε ιδεολογικές γενικότητες περί ενδόξων προγόνων και πρωτοπορίας άλλοτε στον πολιτισμό, δεν μπορούν πια να έχουν την επίγνωση της καβαφικής ελληνικότητας. Νιώθουν, όμως, να βιάζεται ο ψυχισμός τους από την πολιτική μεθοδικού αφελληνισμού της ελληνόφωνης (ακόμα) κοινωνίας. Και η μόνη λογική εξήγηση που βρίσκουν γι’ αυτό τον βιασμό, συνάγεται από συμπεριφορές που όζουν «πρακτοριλίκι». Δεν είναι μυστικό ότι ο «ξένος παράγων» θέλει από το ελλαδικό κρατίδιο να απεμπολήσει εσπευσμένα την ελληνικότητα της Κύπρου, της Μακεδονίας, του Αιγαίου – τουλάχιστον.

Ολα έχουν μια τιμή. Εκτός από την καβαφική ελληνικότητα.

Η γλώσσα όχι ως μέσο, αλλά ως εμπόδιο -Του Σπύρου Α. Μοσχονά



Είναι απαραίτητη η γλωσσική επάρκεια για την πολιτογράφηση των μεταναστών, όπως συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες;

Του Σπυρου Α. Μοσχονα*

Δεν είναι ασυνήθιστο η πολιτική της αφομοίωσης των μεταναστών να συνδυάζεται με πρακτικές γλωσσικού αποκλεισμού. Ολο και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες για να δώσουν άδεια παραμονής ή ιθαγένεια απαιτούν επάρκεια στη γλώσσα της χώρας υποδοχής: από 4 στις 14 (ποσοστό 29%) το 2002, οι χώρες αυτές έφτασαν τις 11 στις 18 (61%) το 2007 και τις 20 στις 27 (74%) το 2008 (πηγή: ALTE). Ορισμένες χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Λεττονία, Ολλανδία, Σουηδία) απαιτούν πιστοποίηση της γλωσσικής επάρκειας για είσοδο των μεταναστών στη χώρα. Για μόνιμη διαμονή ή για την απόκτηση ιθαγένειας το επίπεδο γλωσσομάθειας που θεωρείται επαρκές ποικίλλει. Χρησιμοποιώντας την κλίμακα του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς (επίπεδα Α1, Α2, Β1, Β2, C1, C2), σχετικά χαμηλή γλωσσομάθεια απαιτείται σε χώρες όπως η Ελλάδα (επίπεδο Α2) και υψηλή σε χώρες όπως η Πολωνία και η Δανία (επίπεδο C2). Σε ελάχιστες χώρες δεν είναι απαραίτητη η γλωσσική επάρκεια· ανάμεσά τους και η Κύπρος.

Προφανώς, η θέσπιση προαπαιτουμένου γλωσσομάθειας σε τόσο πολλές ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι τυχαία. Συνιστά πολιτική κατεύθυνση με στόχο τον περιορισμό του αριθμού των μεταναστών και δικαίως κρίνεται υπό αυτή την οπτική στην επιστημονική βιβλιογραφία.

Το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια

Στην Ελλάδα, το ζητούμενο της γλωσσικής επάρκειας των μεταναστών συζητείται ξανά με αφορμή το σχέδιο νόμου για την ιθαγένεια. Στο νομοσχέδιο ορίζεται αορίστως ότι «για τον αλλοδαπό που επιθυμεί να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια με πολιτογράφηση απαιτείται […] να έχει επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας». Αφήνεται να εννοηθεί ότι η ελληνομάθεια μπορεί να αποδειχτεί με περισσότερους του ενός τρόπους. Τελική γνώμη διατυπώνει η Επιτροπή Πολιτογράφησης (στην οποία δεν συμμετέχει γλωσσολόγος) έπειτα από συνέντευξη, όπου κρίνεται, μεταξύ άλλων, εάν ένας μετανάστης έχει «επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας».

Είναι όμως απαραίτητη η γλωσσική επάρκεια για την πολιτογράφηση των μεταναστών; Ας δούμε τι ισχύει.

Εκπαίδευση μεταναστών

Στην Ελλάδα, για να υπαχθεί ένας αλλοδαπός στο «καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος» υποχρεούται, όπως είπαμε, να παρουσιάσει αποδεικτικό επάρκειας επιπέδου Α2. Για να πάρουν το πιστοποιητικό αυτό, οι μετανάστες πρέπει: α) να έχουν παρακολουθήσει «μαθήματα ελληνικής γλώσσας, διάρκειας τουλάχιστον εκατόν πενήντα (150) ωρών, και μαθήματα στοιχείων της ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού, είκοσι πέντε (25) ωρών», στα τμήματα των Κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΕ) του υπουργείου Παιδεία· και βέβαια β) «να έχουν επιτύχει στις ειδικές γραπτές και προφορικές εξετάσεις που διενεργούνται μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων αυτών» (ΚΥΑ 16928/2007). Ο ισχύων Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας (Ν. 3284/2004) απαιτεί επίσης «επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας, της ελληνικής ιστορίας και γενικά του ελληνικού πολιτισμού».

Πράγματι, από το καλοκαίρι του 2004 μέχρι και το καλοκαίρι του 2008 λειτούργησαν 865 τμήματα σε όλη τη χώρα και εκπαιδεύτηκαν σε αυτά 15.873 μετανάστες. Την εκπαίδευση των μεταναστών μέσω των ΚΕΕ την εποπτεύει το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΙΔΕΚΕ), το οποίο έχει μέχρι σήμερα οργανώσει δύο φορές εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας, στις οποίες συνολικά δήλωσαν συμμετοχή 1.805 μετανάστες, προσήλθαν 1.431, και πέτυχαν σ’ αυτές («πιστοποιήθηκαν», όπως λέγεται) 1.408. Τα ποσοστά επιτυχίας είναι υψηλά σε σχέση με τους προσελθόντες, χαμηλά σε σχέση με τους παρακολουθήσαντες (μόλις το 9% προσήλθε στις εξετάσεις) και μηδαμινά σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των νόμιμων μεταναστών στη χώρα. Σύμφωνα με το υπουργείο Εσωτερικών (προσωπική επικοινωνία 27/5/2009) την ίδια περίπου περίοδο ο συνολικός αριθμός μεταναστών με άδεια «επί μακρόν διαμένοντος» ήταν μόλις εξήντα εννιά (69) άτομα!

Και αυτό δεν είναι το μοναδικό παράδοξο στην εκπαίδευση των μεταναστών. Την επιστημονική εποπτεία για τον ορισμό των επιπέδων γλωσσομάθειας την έχει όχι το ΙΔΕΚΕ αλλά το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ), το οποίο επίσης διοργανώνει εξετάσεις πιστοποίησης της ελληνομάθειας. Το ΚΕΓ ορίζει αναλυτικά τέσσερα επίπεδα (Α, Β, Γ και Δ), τα οποία δεν βρίσκονται σε ακριβή αντιστοιχία με τα έξι του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς. Η αντιστοιχία δεν είναι ακριβής ούτε με τα τέσσερα επίπεδα ελληνομάθειας που ορίζει το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι διακρίσεις μεταξύ επιπέδων είναι ασαφείς. Συμβαίνει έτσι στα βιβλία προετοιμασίας για τις εξετάσεις ελληνομάθειας του ΚΕΓ καθώς και στα θέματα των εξετάσεων του ΙΔΕΚΕ να υπάρχουν κείμενα που χαρακτηρίζονται επιπέδου Α2, ενώ στην πραγματικότητα είναι πολύ δυσκολότερα.

Ας συνοψίσουμε: Στο όνομα της ομαλής «ένταξης» ή της «ενσωμάτωσης» των μεταναστών (όπως ευφημιστικά λέγεται η αφομοίωση), στήνεται ένας ολόκληρος εκπαιδευτικός μηχανισμός προκειμένου να υπηρετηθεί ένα σύστημα πιστοποίησης, για τις βαθμίδες του οποίου ούτε οι ίδιοι οι επιστήμονες συμφωνούν. Εχοντας προδώσει τον διακηρυγμένο του στόχο, δηλ. την ένταξη των μεταναστών, ο εκπαιδευτικός αυτός μηχανισμός προβάλλεται ως άλλοθι για την απροθυμία της προηγούμενης, τουλάχιστον, κυβέρνησης να δώσει άδειες μόνιμης διαμονής ή την ιθαγένεια σε μετανάστες που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα.

Προτάσεις

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι για την απόδοση της ιθαγένειας λαμβάνεται υπόψη κάθε εναλλακτικός τρόπος πιστοποίησης της ελληνομάθειας: φοίτηση σε ελληνικό σχολείο, εξετάσεις του ΙΔΕΚΕ ή του ΚΕΓ, μαθήματα σε ανεξάρτητους οργανισμούς, προσωπική εμπειρία, αυτοδιδασκαλία, ικανότητα επικοινωνίας – και ότι όλα αυτά προσμετρώνται κατά την προφορική εξέταση ενώπιον της Επιτροπής Πολιτογράφησης. Και έστω ότι για την άδεια μόνιμης διαμονής παύει πλέον να είναι απαραίτητη η πιστοποίηση της γλωσσομάθειας· αρκεί ένα αποδεικτικό ότι ο ενδιαφερόμενος παρακολούθησε τόσες ώρες ελληνικής γλώσσας στα ΚΕΕ, εφόσον η γλωσσομάθειά του δεν πιστοποιείται με άλλον τρόπο. Σπάει έτσι ο ενδιάμεσος κρίκος στην αλυσίδα εκπαίδευση-πιστοποίηση-πολιτογράφηση.

Μία τέτοια κίνηση μόνο ευεργετικές επιπτώσεις θα είχε. Πρώτον, θα απελευθέρωνε την εκπαίδευση των μεταναστών από τις εξετάσεις – όπως περίπου θεωρείται αυτονόητο και για την εκπαίδευση των ελληνόφωνων. Το ίδιο το υπουργείο Παιδείας διακηρύσσει άλλωστε ότι «η Διά Βίου Μάθηση είναι ενεργός, συνεχής, αλλά επ’ ουδενί εξαναγκαστική διαδικασία». Θα χρειαζόταν βέβαια να πολλαπλασιαστούν και να αναβαθμιστούν τα κέντρα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας· με περισσότερα τμήματα, νέους και πρόθυμους δασκάλους, τάξεις όλων των επιπέδων που να απευθύνονται σε σπουδαστές καθένας από τους οποίους έχει διαφορετικές ανάγκες γραμματισμού και επικοινωνίας. Ποιος όμως φοβάται μιαν εκπαίδευση απαλλαγμένη από τον φόβο του αποκλεισμού;

Δεύτερον, η ίδια η προοπτική της ένταξης θα έδινε στους μετανάστες ένα πολύ ισχυρό κίνητρο να μάθουν ελληνικά. Αλλά στο ζήτημα αυτό το πιο δύσκολο είναι ν’ αλλάξουμε τις ιδεολογικές μας συνήθειες. Συνηθίσαμε να θεωρούμε τη γλώσσα προαπαιτούμενο της ένταξης, ενώ στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο: η απρόσκοπτη ένταξη των μεταναστών θα ήταν το ισχυρότερο κίνητρο για την ενίσχυση της ελληνομάθειάς τους.

* Ο Σπ. Μοσχονάς είναι επίκουρος καθηγητής γλωσσολογίας στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.


᾿Εφημ. Καθημερινή 7-2-2010

“Ἡ ἐπιφάνεια τοῦ Θεοῦ στήν οἰκογένεια”-Ἀρχιμ. Σαράντη Σαράντου




Κληρικολαϊκό Συνέδριο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἀττικῆς
Ἱερός Ναός τῆς Παναγίας Νέας Ἐρυθραίας
Τρίτη 21 Μαρτίου 1989



Σεβασμιώτατε,

Σεβαστοί Πατέρες καί συλλειτουργοί

Ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἀδελφοί

Εἶναι ἀληθινά ἐξαιρετική εὐκαιρία ἡ σημερινή ἐν Χριστῷ σύναξη, πού πραγματοποιεῖται μέ τή σεπτή εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας. Αὐτός ὁ λόγος δέν ἀποτελεῖ μιά δεοντολογική τυπική φράση, ἀλλά οὐσιαστική υἱκή εὐγνωμοσύνη πρός τόν ποιμένα καί πατέρα ὅλης αὐτῆς τῆς ἐν Χριστῷ ἀδελφότητος γιατί εὐλογεῖ καί ἐνισχύει τέτοιες εὐκαιρίες πνευματικῆς οἰκοδομῆς καί συμπνευματισμοῦ, στίς ὄντως χαλεπές καί ἐσχατολογικές μέρες μας.

Ἐπιτρέψτε μου, λοιπόν, νά θεμελιώσω τήν εἰσήγησή μου σέ θεολογική βάση καί εἰδικότερα Ἐκκλησιολογική.

Ἡ ὄντως ἀληθινή οἰκογένεια εἶναι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία, πού φανερώνεται ζωντανά στήν Θεία Εὐχαριστία. Κατά τή Θεία Λειτουργία σταδιακά ἡ ψυχή καί τελικά ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξη τοῦ πιστοῦ ἑνώνεται πνευματικά διά τῆς δωρεᾶς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέ τόν Θεό Πατέρα καί τόν Υἱό, τόν τέλειο Θεό καί τέλειο ἄνθρωπο, τόν Θεάνθρωπο Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό. Ἡ Κυρία Θεοτόκος, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος, ὁ λύχνος τοῦ Φωτός, οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες, οἱ Προφῆτες καί ὅλοι οἱ ἐν Χριστῷ ὅσιοι, ἡ οἰκογένεια τοῦ Οὐρανοῦ μέ τίς διάπυρες εὐχές τους δημιουργοῦν στή Λειτουργία μας τήν κατανυκτική ἐκείνη καί ἱερή ἀτμόσφαιρα, πού λύνονται τά πάθη, τά μίση, οἱ μικρότητες, οἱ ζηλοτυπίες, οἱ διαφορές καί αἰσθανόμενοι ἀδελφοί ὁ ἕνας μέ τόν ἄλλον ἐντασσόμαστε ὀργανικά στήν ἁγία Οἰκογένεια τῆς Ἐκκλησίας μας, στήν Οἰκογένεια πού κυριαρχεῖ ἡ θεοφάνεια. Κατά τόν ἱ. Χρυσόστομο, τόν Ὡριγένη καί ἄλλους Πατέρας ”οἰκία κοινή πάντων ἐστίν ἡ Ἐκκλησία”.

Ἔχουμε ἀσφαλῶς παρακολουθήσει πολλές φορές Ἀρχιερατική Λειτουργία καί Ἱερατικό συλλείτουργο. Θά ἔχετε παρατηρήσει πῶς περιποιούμαστε τόν Ἐπίσκοπό μας, πού εἶναι ζωντανή εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, εἰς τύπον καί τόπον Χριστοῦ, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος, καί φορέας ὅλης τῆς χριστιανικῆς παραδόσεως. Τόν περιποιούμαστε, ὅπως περιποιοῦνται τά καλά παιδιά τόν καλό πατέρα τους, πού ἀπέραντα τόν ἀγαποῦν! Καί στή συνέχεια, πῶς λειτουργεῖ ὅλο τό συλλείτουργο: Προσπαθοῦν ὅλοι οἱ πρεσβύτεροι ἐν φόβῳ Θεοῦ νά μήν αὐτοπροβάλλονται, ἀλλά νά προσφέρουν ἁπλᾶ καί ταπεινά τιμή ὁ ἕνας στόν ἄλλον. Οὔτε πάλι ἐξαφανίζονται κάτω ἀπό κάποια ἀπολυταρχική ἐξουσία, ὅπως στούς Ρωμαιοκαθολικούς. Ὁ κάθε λειτουργός ἔχει τό πρόσωπό του καί τήν ἀξία του. Μέ αὐτό τό πρόσωπο καί μ’ αὐτή τήν ἀξία πού τοῦ ἔχει χαρίσει ὁ Θεός, προσφέρει τιμή καί ἀγάπη στόν πνευματικό πατέρα καί Ἐπίσκοπο καί ἀναμεταξύ τους. Οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι, οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἔχουν Ἐκκλησιαστικό φρόνημα, οἱ ὑπερήφανοι δηλαδή ἄνθρωποι παρεξηγοῦν αὐτήν τήν συμπεριφορά καί τή θεωροῦν κολακεία ἀνεπίτρεπτη. Ἴσως σέ κάποιες περιπτώσεις νά ἀναμειγνύεται ἡ ἀγάπη μέ τήν ἀνεπίτρεπτη κολακεία. Ὅμως στόχος ὅλων μας εἶναι νά φτάσουμε στήν τελειότητα ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἐν Χριστῷ πλουσίας ἀγάπης.

Μέσα στή ζωντανή Ὀρθόδοξη λειτουργία μας οἱ ἱεροψάλτες, τό στόμα τοῦ λαοῦ καί μέσα στό λαό, στά δύο παραδοσιακά ἀναλόγιά τους καί ὄχι κρυμμένοι κάπου, ἄς ποῦμε στό γυναικωνίτη, διεγείρουν τό πλήρωμα τῶν πιστῶν μέ τή βυζαντινή παραδοσιακή ἁγιοπνευματική μουσική καί τό προσανατολίζουν σωστά στή δοξολογία τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Μέσα σ’ αὐτή τήν ἀληθινή ἐν Χριστῷ οἰκογένεια τῆς Θείας Εὐχαριστίας ὁ ἄνθρωπος κατανύγεται, δηλαδή λειτουργεῖ ἡ συνείδησή του, αἰσθάνεται τό κενό ἀπό τήν ἔλλειψη τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀφοσιώσεως στόν Κύριο, τίς ὀλέθριες προσωπικές πτώσεις του, τά ἐγκλήματά του, τήν εὐχαριστία του πρός τόν Κύριο, τίς παραβάσεις του καί τίς ἀδικίες πού ἔκανε στούς ἄλλους. Φυσικό πνευματικό ἐπακολούθημα εἶναι ἡ αὐτοκατηγορία κατά τόν ἅγιο Νικόδημο, ἡ μεταμέλεια καί ἡ ἀπόφαση γιά νέα ζωή, πού πραγματικά ἐπιτελεῖται καί σταθεροποιεῖται μέ αὐτό τό λειτουργικό φρόνημα καί τή λειτουργική διαδικασία. Ἄν αὐτή ἡ λειτουργική νηπτική ἐργασία προεκταθεῖ στή σκληρή καί ἀπάνθρωπη καθημερινή πεζή πραγματικότητα, μεταβάλλεται σταδιακά, μυστικά ἡ κόλαση τῆς καθημερινῆς ζωῆς σέ γλυκό πραγματικό (καί ὄχι φανταστικό) παράδεισο συνεργασίας, ἐπικοινωνίας, ἁρμονικῆς συμβιώσεως, ὁμαλῆς διαπροσωπικῆς σχέσεως μέ κάθε καλό ἤ καί κακό ἄνθρωπο.

Μέσα στήν ἁγία οἰκογένεια τῆς θείας Εὐχαριστίας κλῆρος καί λαός ἀλληλοπεριχωροῦνται, ἀγκαλιάζονται ἀναμεταξύ τους καί ἀπό τή Χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος καί συντελεῖται καί παρατείνεται στούς αἰῶνες τό θαῦμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι καταξιώνεται κάθε ἀνθρώπινη σχέση, ἔτσι ὅλοι μας μιλᾶμε τήν ἴδια γλῶσσα τῆς ἐν Χριστῷ λειτουργημένης ἀγάπης καί παρά τόν ἀδυσώπητο δαιμονικό καταστροφικό πόλεμο τελικά συνεννοούμαστε καί προχωροῦμε στήν ποθούμενη Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Μέσα στήν ἁγία οἰκογένεια τῆς θείας Εὐχαριστίας αὐθόρμητα καί χαρισματικά μᾶς δίνεται ἡ μνήμη τῶν κεκοιμημένων μας πατέρων καί ἀδελφῶν καί οἰκείων. Ἡ προσευχή μας γι’ αὐτούς καί οἱ εὐχές ἐκείνων γιά μᾶς δημιουργοῦν ὑπέρβαση τοῦ χώρου καί τοῦ χρόνου καί διευρύνουν τίς προοπτικές μας καί τίς κάνουν αἰώνιες. Ἔτσι κι ἄν ἀκόμη ἡ μνήμη τῶν κεκοιμημένων μας, δημιουργεῖ ὀδυνηρή λύπη στήν καρδιά, ὅμως εἶναι τόση ἡ πλεονάζουσα Χάρη, ὥστε ὄχι μόνο δέν παραλύουν οἱ ψυχικές δυνάμεις, ἀλλά χαλυβδώνεται ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος, ἐπιβιώνει στό πιό δύσκολο περιβάλλον, ὁραματίζεται ἀκατάπαυστα καί προετοιμάζεται γιά τή μέλλουσα αἰώνια ζωή.

Ὅσα ἀδέξια μέχρι στιγμῆς περιγράψαμε ἀναφέρονται στή λειτουργική Οἰκογένεια, στήν πνευματική Οἰκογένεια τῆς Ἐκκλησίας, πού ταυτόχρονα ἀποτελεῖ εἰκόνα τοῦ Οὐρανοῦ, εἰκόνα τῆς πολιτείας μας στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, σύμφωνα μέ τήν ἐμπειρία τοῦ Ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου. Μέ ἁπλούστερα λόγια: Ἔτσι πάνω κάτω θά ζοῦμε στή Μεγάλη Οἰκογένεια καί στό Μεγάλο Γάμο τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ἡ Εὐχαριστία μας εἶναι ἕνα πραγματικό γεγονός, ἕνα μυστήριο Θείας Κοινωνίας καί ταυτόχρονα μιά εἰκόνα καί μιά προετοιμασία γιά κάτι πιό πλῆρες, πιό δυνατό, πιό μεγάλο πού θά ζήσουμε στά ἔσχατα, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Μάξιμος. Ἀπ’ αὐτή ὅμως τή ζωή ἔχουμε εὐκαιρίες γιά νά φιλοσοφοῦμε, νά προϊδεαζόμαστε καί νά προγευόμαστε τό μελλοντικό τρόπο τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς μας καί τίς ἐν Χριστῷ ποιότητές της.

Σ’ ὁλόκληρο τό χρονικό εὗρος τῆς ζωῆς του ὁ Ὀρθόδοξος πιστός, ὁ χριστιανός ἔχει ἕνα δυνατό Τριαδικό βίωμα: Ὁ Θεός, ἡ Ἐκκλησία Του καί ἐγώ. Ἤ ἡ Παναγία Τριάδα, οἱ ἀδελφοί μου καί ἐγώ. Ἀχώριστα καί ἑνωμένα αὐτά τά τρία μεγέθη, ἄν ἐπιτρέπεται νά μιλοῦμε συμβατικά γιά τήν ἁγία Τριάδα, καταξιώνουν κατ’ ἐξοχή τήν Ὀρθόδοξη κοινωνία μας καί κατ’ ἐπέκταση ὅλο τόν κόσμο, τόν ἐκκλησιοποιοῦν καί τόν προετοιμάζουν σέ αἰώνια δόξα καί δοξολογία.

Δυστυχῶς, ἀδελφοί, ἡ μεταπτωτική καί ἐξωεκκλησιαστική πραγματικότητα εἶναι διαφορετική. Εἶναι χαώδης. Οἰκονομικά ὅμως φερόμενος ὁ Θεός, γιά πιό ἁπτή καί συγκεκριμένη προετοιμασία γι’ αὐτή τήν μέλλουσα ἐπιτυχία στήν Τριάδική ζωή, ἐδημιούργησε τό Γάμο καί τήν οἰκογένεια, πού εἶναι σαφῶς εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, κατά τόν Ἀπόστολο Παῦλο.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης καί ἄλλοι Πατέρες ὑποστηρίζουν ὅτι ἦταν διαφορετική ἡ προαιώνια βουλή τοῦ Θεοῦ σχετικά μέ τή δημιουργία καί τή συμπεριφορά τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπειδή προέβλεψε ὁ Θεός τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων καί μαζί μ’ αὐτούς ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους μας φιλάνθρωπα κινούμενος ὁ Θεός, ἐκδηλώνοντας τά σπλάγχνα τῶν ἀπείρων οἰκτιρμῶν Του δημιουργεῖ τό Γάμο καί μέσῳ αὐτοῦ τήν οἰκογένεια.

Μποροῦμε νά φανταστοῦμε μετά τήν πτώση καί τήν παρακοή καί τήν ἀπίστευτη ἀχαριστία καί σκληρότητα τῶν προπατόρων μας, τί θά ἦταν ὁ κόσμος μας χωρίς τό Γάμο, καί μάλιστα τό χριστιανικό γάμο; Ἀπέραντο νεκροταφεῖο ἀτομισμοῦ καί μίσους. Δέ θά μποροῦσε τό γρανιτῶδες περίβλημα τοῦ ἀτομισμοῦ νά σπάσει μέ τίποτα. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας λέγουν, ὅτι γιά νά μή διαλυθεῖ παντελῶς ἡ ἀνθρώπινη προσωπικότητα μετά τήν πτώση, ἐπέτρεψε ὁ καλός Θεός νά ντυθοῦν, νά περισφιχθοῦν μέ δερμάτινους χιτῶνες, γιά νά καλύπτουν τή γύμνωσή τους καί νά μή ντρέπονται γιά τά χάλια τους, γιά τήν καταστροφή πού προξένησαν στήν ὕπαρξή τους. Αὐτοί οἱ δερμάτινοι χιτῶνες, λέγει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης εἶναι ὁ ἀτομισμός, πού ἐπιτρέπει ὁ Θεός νά ἔχει πάνω του καταρχήν ὁ ἄνθρωπος γιά νά μή διαλυθεῖ σάν ζωή. Στή συνέχεια δημιουργεῖ τό Γάμο, τά δυό διαφορετικά καί ἀντινομούμενα φῦλα, κατ’ οἰκονομίαν ἔχουν μιά δυνατή ἕλξη ἀναμεταξύ τους, καταφέρνουν καί ἐπικοινωνοῦν γιά νά κατορθώσουν νά ἀγαπηθοῦν ἀναμεταξύ τους καί στή συνέχεια νά ξανααγαπήσουν τόν Θεό Πατέρα καί ἑνωθοῦν μαζί Του.

Σοφοτάτη, λοιπόν, οἰκονομία τῆς βουλῆς τοῦ Θεοῦ ὁ Γάμος γιά τή σωτηρία, γιά τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου. Οἰκονομία πού ἀγκαλιάζει ὅλη τήν ἐπίγεια ζωή, τήν ὁποία θέλει νά μεταμορφώσει σέ τριαδική πάλι ἐπικοινωνία κατά τό σχῆμα: ὁ πατέρας, ἡ μητέρα, τά παιδιά. Ἤ ὁ Θεός, οἱ γονεῖς, τά παιδιά, ἤ ὁ Θεός, ὁ σύζυγος, ἡ σύζυγος.

Κάναμε στό θέμα μας αὐτές τίς θεολογικές καί ἐκκλησιολογικές ἀρχικά τοποθετήσεις, γιά νά δοῦμε τή χριστιανική οἰκογένεια μέ κάποια κριτήρια καί κάποια χριστιανική ὑποδομή, γιά νά προχωρήσουμε στή σύγχρονη πραγματικότητα.

Εἶναι γεγονός ὅτι σ’ ὅλο τόν κόσμο μας, ἀλλά καί στήν Ὀρθόδοξη πατρίδα μας, ἀρνητικές καί καταστρεπτικές τάσεις βάλλουν κατά τοῦ ἱεροῦ κοινοβίου τῆς οἰκογενείας. Ἡ οἰκογενειακή ἑστία μέ ἄμεση ἤ ἔμμεση εὐθύνη τῶν συζύγων ἔχει χάσει τήν ἱερότητά της. Οἱ συζυγικοί δεσμοί ἔχουν χαλαρώσει καί μιά βαθιά ἐσωτερική νόσος (παθογένεια) μαστίζει τίς σύγχρονες οἰκογένειες. Ὁ ἀστικός τρόπος ζωῆς ἐπηρεάζει ἀσφυκτικά ὅλους μας καί μᾶς ἐξαναγκάζει σέ ἀπάνθρωπη συμπεριφορά καί σέ παράλογες πράξεις. Κάποιες σκοτεινές δυνάμεις εἰσάγουν ἐπίμονα νέα μοντέλα ἀνθρώπων γεμάτα ὑπέρμετρο ἀτομισμό, πού δέν μπορεῖ νά ἱκανοποιηθεῖ ἀπό τήν ἀνεπάρκεια τοῦ ἄλλου συζύγου, γιατί καί ὁ ἄλλος ὑποφέρει ἀπό τό ἴδιο ἀκριβῶς πάθος. Ἐγκλωβισμένοι οἱ σύζυγοι στήν αὐτονομία τους, δέν καταφέρνουν νά συνεννοηθοῦν. Σινικά τείχη φρουροῦν τό ἐγώ καθενός ξεχωριστά, πού κωλύουν ὁριστικά καί ἀμετάκλητα τήν ἐπικοινωνία τους. Αὐτά τά τείχη μάλιστα διαφημίζονται σάν ἀσφαλιστικές δικλεῖδες τῆς προσωπικότητας, ἐνῶ ἔμπρακτα ἀποδεικνύονται δολοφόνοι τῆς ἐπιτυχημένης συζυγικῆς ζωῆς.

Τά σινικά αὐτά τείχη ἐνισχύονται ἀπό ἔντονα ὑλιστικά πανσεξουαλικά κηρύγματα καί θεάματα, πού πλαστογραφοῦν καί νοθεύουν τόν ἀληθινό γάμο, τήν ἀληθινή ἀγάπη καί τή σωστή λειτουργία τῆς σεξουαλικῆς ζωῆς. Μεθοδευμένα ἀλλάζει τό νόημα τῶν λέξεων καί τῶν ὅρων. Ἡ μοιχεία γιά παράδειγμα δέν ὀνομάζεται μοιχεία, ἀλλά συντροφικότητα καί ὅλος γενικά ὁ λασπώδης καί βορβορώδης τρόπος ζωῆς παρουσιάζεται σάν νέος μοντέρνος, σύγχρονος καί ἑλκυστικός. Οἱ παράνομες σχέσεις πολλαπλασιάζουν τά προβλήματα τόσο ἀνάμεσα στή συζυγική σχέση, ὅσο καί στά νέα βλαστάρια, πού ξεραίνονται ἀπό τό λίβα τῆς συζυγικῆς ἀπιστίας πού συνδυάζεται μέ τήν πατρική ἤ μητρική ἀστοργία. Ἡ μοιχεία παίρνει τίς διαστάσεις ἐπιδημικῆς νόσου πού βασανίζειὄχι μόνον τίς πιό νέες, ἀλλά ὅλες τίς ἡλικίες ὥς καί τά γηρατιά πού τά ξεμωραίνει. Ὁ ἐκτεταμένος καταναλωτισμός, δηλαδή ἡ ἀδυσώπητη ἀνάγκη τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου νά χορτάσει τά κενά τῆς ψυχῆς του, αὐξάνουν τό ἄγχος του καί τελικά σέ πολλές περιπτώσεις ἀκινητοποιοῦν τά ψυχοδυναμικά του καί τή δημιουργική του ἱκανότητα καί τόν ἐξωθοῦν στίς χρονοβόρες ἀμφίβολες ψυχοθεραπευτικές, στά ναρκωτικά, στά ἠρεμιστικά καί σέ μύρια ἄλλα ὑποκατάστατα πού ἐξαθλιώνουν παντελῶς τήν προσωπικότητά του.

Καί τό τραγικότερο ὅλων: Χάνεται ἡ μάνα. Ἡ γεννήτρια τῆς ζωῆς, ἡ τροφός τῆς ζωῆς. Αὐτή ἡ μάνα πού δίνει τήν ἀγωγή. Ἡ μάνα σπέρνει στό παιδί της τήν αὐτοεκτίμηση καί τήν τιμή καί τήν ἀγάπη στούς ἄλλους. Ἡ μάνα μπορεῖ ἐμπειρικά νά μεταγγίσει τήν εὐσέβεια, τήν ἁγνότητα, τή φλόγα γιά σπουδή, τήν ἐγκαρτέρηση στίς ταλαιπωρίες, τήν ἀναφορά πρός τό Θεό. Μέ τά μάτια τῆς μάνας βλέπει τό μικρό παιδί ὅλο τόν κόσμο. Μέ τά αὐτιά τῆς μάνας ἀκούει τό καλό. Μέ τή γλυκιά καί διαισθητική διδασκαλία τῆς μάνας δομεῖται ὅλη ἡ ψυχοσύνθεση καί ἡ σωματική ἀκμή, αὐτή ἡ θαυμαστή ἀνθρώπινη ἑνότητα πού θά κατακτήσει μιά περίοπτη θέση μέσα στήν κοινωνία καί τή θέση πού ἔχει φυλάξει ὁ Δημιουργός γιά τό πλάσμα Του, στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.

Αὐτή ἡ μάνα σήμερα χάνεται. Ζήλεψε ἄλλα πρότυπα. Τό πανπάθος τῆς ἀλαζονείας, πού εἶναι παλινδρόμηση στήν παμπάλαια πτώση τῆς Εὔας, ἐντυπωσιάζει τή σημερινή γυναίκα. Τήν κάνει ἄγρια, σκληρή, παθολογικά ζηλότυπη, ἀνταγωνιστική καί σφετερίστρια τοῦ ἀνδρικοῦ συζυγικοῦ ρόλου. Ἡ σημερινή μάνα κινδυνεύει νά χάσει τή φυσιογνωμία της καί νά μεταβληθεῖ σ’ ἕνα ἀντικείμενο ἄβουλο εὐκολόπιστο στά καταχθόνια σχέδια κάποιων ἤ κάποιου μισόκαλου, πού μισεῖ καί ἀντιστρατεύεται τήν ἐκλεκτή ἀνθρώπινη δημιουργία καί ἰδιαίτερα τή μητρική ὡραιότητα. Οἱ σκοτεινές δυνάμεις τή θέλουν σεξοαντικείμενο καί ὄχι χαριτωμένο θεανθρώπινο πρόσωπο.

Τέλος, ἄν καί δέν ὑπάρχει τέλος, ὅλο τό κακό, ὅλες οἱ δαιμονικές δυνάμεις ἐξωθοῦν τή μητέρα στά ἄκρα, στή δολοφονία καί στό ἔγκλημα. Πείθεται νά χαλάσει τά σπλάγχνα της. Ἀπό ‘κεῖ καί πέρα ἀρχίζει μιά ἀτέλειωτη ἁλυσίδα δεινῶν καί μέσα της (ἐνοχῶν, συγκρούσεων, ψυχολογικῶν τραυμάτων) καί γύρω της. Μέ τά φονικά χέρια της γκρεμίζει, καταστρέφει, ἐρειπώνει, κατεδαφίζει, ἐνῶ θἄπρεπε ἀέναα νά κτίζει καί νά δημιουργεῖ. Μόνο ἡ βαθιά μετάνοια μπορεῖ νά ἐντάξει τήν πεσοῦσα καί τήν οἰκογένειά της στό χῶρο τῆς Χάριτος, στούς κόλπους τῆς σωζούσης Ἐκκλησίας.

Τά λεγόμενα γιά τή μάνα δέν ἀμνηστεύουν τήν ἐπίσης ὑψηλή εὐθύνη τοῦ πατέρα, ὁ ὁποῖος φαίνεται νά συμπαρασύρεται παθητικά. Δέν διαθέτει τήν ἀπαιτούμενη ἀνδρική στιβαρότητα καί τήν πνευματική ἡγεμονικότητα πού ζητᾶ ὁ προφητάναξ Δαβίδ στόν πεντηκοστό ψαλμό ἀπό τόν Κύριο: ”Καί πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με”. Πεσμένο τό ἀνδρικό ἡγεμονικό φρόνημα πού θἄπρεπε νά εἶναι εἰκόνα τοῦ θεανδρικοῦ τρόπου ζωῆς τοῦ Κυρίου μας, μπλοκαρισμένη καί ἡ γυναικεία συνεργασία, πεσμένη καί ἡ ἀποδοτικότητα τῶν παιδιῶν.

Εἶναι καί αὐτός ὁ σημερινός ἄνδρας ζαλισμένος ἀπό τά ἀθεϊστικά ἤ οὑμανιστικά κηρύγματα τοῦ ἀνθρωποκεντρικοῦ ὀρθολογισμοῦ, τῆς ἐπιστημοσύνης τῆς κουλτούρας καί τῆς τεχνολογίας. Ἔτσι ἐνῷ δείχνει ἀγέρωχος καί δυνατός πέφτει θῦμα τῆς κοσμικῆς ἀπάτης καί θρηνεῖ κρυφά γιά τή διάλυση τῆς οἰκογένειάς του, πού μέ ὑψηλά ποσοστά καί δικῆς του εὐθύνης συντελέστηκε.

Δέ θά περιγράψουμε τήν κατάσταση τῶν παιδιῶν, γιατί εἶναι οἱ καρποί καί τά ἀποτελέσματα τῶν γονικῶν λαθῶν καί τῶν γονικῶν ἁμαρτημάτων, τῶν ἐγκλημάτων τῶν μεγαλυτέρων.

Ὁ γέροντας Πορφύριος λέει χαρακτηριστικά σ’ ὅλους τούς γονεῖς πού τρέχουν ἀπεγνωσμένα νά τοῦ ζητήσουν τή βοήθειά του γιά τά ἄρρωστα ἤ προβληματικά παιδιά τους: Γίνετε γονεῖς χριστιανοί, ἀληθινοί δηλαδή χριστιανοί καί θά διαπιστώσετε θαύματα στά παιδιά σας καί χωρίς πολλά λόγια καί χωρίς πολλές συμβουλές. Ἡ ἐσωτερική εἰρηναία κατάσταση τοῦ πατέρα, μά πιό πολύ τῆς μητέρας μεταβιβάζεται, μεταφυτεύτεται καί στά παιδιά καί ἀντίστροφα. Ἡ ταραγμένη ἤ ἐνοχική ψυχολογική κατάσταση τῶν γονέων πληγώνει τά παιδιά. Ἡ ὑπόθεση τῆς ἀγωγῆς δέν εἶναι ὑπόθεση λόγων, ἀλλά ὅλης τῆς ζωῆς καί ὅλης τῆς ψυχολογικῆς καί πνευματικῆς καταστάσεως τῶν γονέων. Εἶναι ἀποδεδειγμένο ἰδιαίτατα, ὅτι ἀγχώδης ἤ νευρωτική μητέρα ἀπό διάφορες αἰτίες, πολύ στεναχωρεῖ τόν εὐαίσθητο ψυχικό κόσμο τῶν παιδιῶν καί σταδιακά παγώνει (ἤ παγιώνει) μιά βαρειά ἀτμόσφαιρα μέσα στό σπίτι. Οἱ ψυχικές δυνάμεις τῶν παιδιῶν παροπλίζονται, αὐτά πού ὀνομάζει ἡ ψυχολογία ψυχοδυναμικά ἀδρανοποιοῦνται καί ἡ τεμπελιά εἶναι ἡ πιό συνήθης ἔκφραση τῶν παιδικῶν ἤ τῶν ἐφηβικῶν ἀντιδράσεων. Αὐτή εἶναι ἡ διαμαρτυρία τοῦ ψυχικοῦ κόσμου, πού ἄν δέν προσεχθεῖ, θά γίνει ἀναρχισμός, βία, διάφορες νευρώσεις ἤ ψυχώσεις, μέ κορύφωση τή σχιζοφρένεια.

Μπροστά σέ τέτοια τεράστια προβλήματα τῶν παιδιῶν ἀρχίζει ὁ ἔντονος προβληματισμός. Ἡ ὅλη κατάσταση εἶναι παραχωρημένη ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό, γιά νά γίνουν οἱ σωστοί ψυχολογικοί ἤ πνευματικοί χειρισμοί καί νά ἔρθει ἡ διόρθωση καί ἡ μετάνοια στούς γονεῖς καί στή συνέχεια ἡ θεραπεία στά παιδιά.

Ὅμως τήν ὅλη περιπέτεια ἐκμεταλλεύεται ὁ πειρασμός γιά μεγαλύτερη καταστροφή τῶν παιδιῶν, καί προσπαθεῖ νά δημιουργήσει ἀποπροσανατολισμό. Συνηθισμένη σχεδόν καθημερινή ποιμαντική ἐμπειρία μας, εἶναι ὁ φόβος καί τρόμος πολλῶν ἐνοριτῶν μας γιά τά μάγια. Ἡ συνηθισμένη φράση τῶν τρομοκρατημένων ἀνθρώπων εἶναι: Κάτι μοῦ ἔχουν κάνει. Καί βάζουν μέ τό νοῦ τους τά πιθανά πρόσωπα. Ὁ ἄρχων τοῦ σκότους διεγείρει τό φθόνο, τήν ἀντιπάθεια καί τό μίσος πρός τά ὑποτιθέμενα πρόσωπα πού ἐξασκοῦν τή μαγεία. Ὅλα τά μέλη τῆς οἰκογενείας παρασύρονται σ’ αὐτές τίς ἐκτιμήσεις καί τά προβλήματα αὐξάνονται κατά γεωμετρική πρόοδο. Ἀκόμα μεγαλύτερα εἶναι τά μπερδέματα, ὅταν ἡ περιέργεια καί ὁ πόνος ἀπό τά προβλήματα ὁδηγήσουν στό δωματιάκι τοῦ μάγου ἤ τῆς μάγισσας πού θά λύσουν τά μάγια. Τό καμουφλάζ τῶν ἱερῶν εἰκόνων συγχέει τίς γνώσεις γύρω ἀπό τούς μάγους, ἀμβλύνεται ἡ συνείδηση, ἡ ὁποία δέν μπορεῖ νά ξεχωρίσει τήν καθαρά θρησκευτική πράξη ἀπό τή δαιμονική. Τέλος ἡ δαιμονική συνεργασία δαιμονοποιεῖ τά πράγματα καί τούς ἀνθρώπους πού ἀσχολοῦνται μ’ αὐτά.

Δέν ἀμφισβητοῦμε βέβαια τίς δαιμονικές μηχανορραφίες μέ τίς ὁποῖες ἀσχολοῦνται πολλοί ἄνθρωποι παρακινημένοι ἀπό τό φθόνο καί τή ζηλοτυπία ἤ ἀπό ἄλλες ἔντονες κατακτητικές διαθέσεις. Ὅμως πίσω καί κάτω ἀπό τή φανταστική ἤ πραγματική μαγεία κρύβονται κάποια ἄλλα σοβαρά ἤ θανάσιμα ἁμαρτήματα πού ἀλλοτριώνουν τήν προσωπικότητα καί κάνουν προβληματική καί ὅλη τήν οἰκογένεια. Ἔτσι δικαιολογοῦνται καί οἱ πολλές φοβίες. Ἐνοχές καταπιεσμένες ἐκδηλώνονται σάν φοβίες, ὑποστηρίζει ὁ καθηγητής τῆς ποιμαντικῆς ψυχολογίας ὁ κ. Κορναράκης.

Ἐπιτρέψτε μου νά ἐπιμείνω λίγο ἀκόμα σ’ αὐτό τό βαθύ ρῆγμα τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς, πού καταντᾶ νά βασανίζει ὅλα τά μέλη της καί νά τά ἐκπαιδεύει ἀντιχριστιανικά. Οἱ φόβοι γιά τά μάγια καί οἱ σχετικές προλήψεις, πού ἐπακολουθοῦν, τά διάφορα πιθανά ἤ ἀπίθανα ἀντικείμενα μαγείας καί μύριες ἄλλες μικρολεπτομέρειες καθηλώνουν τή σκέψη, ἀκόμα καί θρησκευτικῶν ἀνθρώπων πάνω σ’ αὐτά (τά δαιμονικά) καί ἀπομυζοῦν ὅλη τους τήν πνευματική ἰκμάδα.

Ἔτσι σήμερα σέ παραθρησκευτικές ἤ παραψυχολογικές ὀργανώσεις κυριαρχοῦν παραπλήσια φρονήματα, πού παρασύρουν τούς ἀφελεῖς καί τούς ἀποπροσανατολίζουν. Ἀφοῦ ἐκμεταλλευθοῦν ποικιλότροπα τόν καϋμό τους, ἀφοῦ προσθέσουν πάνω τους κι ἄλλα βάρη, τούς ἀφήνουν μετέωρους καί ἀβοήθητους στήν ἐρημιά τῶν παθῶν τους.

Τά νεαρά βλαστάρια μέσα στό ἀδιέξοδο οἰκογενειακό κλῖμα στενάζουν καί ἀσφυκτιοῦν. Ζητοῦν νόημα ζωῆς σέ ἀδοκίμαστες ὀργανώσεις καί σέ κόμματα πού τίς περισσότερες φορές ὁλοκληρώνουν τόν ἀποπροσανατολισμό τους καί τούς ἐκμηδενίζουν τήν προσωπικότητα.

Καταταλαιπωρημένοι καί ἀπογοητευμένοι καταφεύγουν δειλά-δειλά σήμερα ἤ οἱ προβληματισμένοι γονεῖς ἤ τά τραυματισμένα παιδιά στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί ζητοῦν πενυματικό πατέρα. Τά ἔκαναν θάλασσα οἱ ἴδιοι καί ζητοῦν ἀπό τήν Ἐκκλησία καί πολύ σωστά, ἀφοῦ εἶναι ἡ σώζουσα κιβωτός τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου καί τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς (ὁ Νῶε οἰκογενειακά μπῆκε στήν κιβωτό καί σώθηκε ἀπό τόν κατακλυσμό), ζητοῦν νά συναρμολογήσει ὁ Πνευματικός τά ἐρείπια, νά τά εὐλογήσει, νά τά ἐμψυχώσει, νά σώσει τήν οἰκογένεια.

Ἑπομένως τό πρῶτο αἴτημα τῶν καιρῶν εἶναι αἴτημα πνευματικῶν πατέρων, πού θά εἶναι δηλαδή Πατέρες, θά ἔχουν ὅπως περίπου ὁ Ἀπ. Παῦλος, σπλάγχνα οἰκτιρμῶν καί μετά δακρύων, θά νουθετοῦν καί θά χειραγωγοῦν φιλάνθρωπα καί διακριτικά τά ἀπολωλότα. Εἶναι τόσο ἀποκαρδιωμένοι οἱ σημερινοί ἄνθρωποι ἀπό τά διάφορα ἐνδοκοσμικά σχήματα τοῦ κόσμου τούτου, πού ζητοῦν ἀλήθεια, τήν Ἀλήθεια πού εἶναι ὁ Χριστός γιά νά πληρώσουν τό ὑπαρξιακό τους κενό καί τίς ἀδυσώπητες πνευματικές τους ἀνάγκες. Ὑποφέρουν ὅταν τούς κρίνουμε (μολονότι αὐτοί ἔντονα κατηγοροῦν τούς κληρικούς) καί μᾶς θέλουν εἰς τύπον καί τόπον Χριστοῦ, ζωντανές καί ἔμψυχες χριστοεικόνες, πού θά τούς τραβήξουμε ἀπό τό χάος καί τήν ἄβυσσο τῆς ἀνυπαρξίας καί τοῦ μηδενισμοῦ καί θά τούς ἀποκαλύψουμε τήν ἀληθινή θεοφάνεια, ὅπως λέγει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναῒτης.

Βαρύτατο, ἀλλά καί μοναδικά τιμητικό γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἱερωσύνη νά λειτουργεῖ τόσο στό ἱερό θυσιαστήριο τοῦ Ναοῦ ὅσο καί στό ἄδυτο θυσιαστήριο τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καί νά μεταβάλλει τό ψωμί καί τό κρασί σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ καί τήν ψυχική ἀποσύνθεση σέ ὡραία θεανθρώπινη δημιουργία, μέ τή δοσμένη στήν Ὀρθόδοξη Ἱερωσύνη, χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί τελικά μέ τήν μεγαλύτερη Δωρεά, πού εἶναι ἡ Δωρεά τοῦ Τιμίου Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ στόν ἄνθρωπο.

Φτάνουμε λοιπόν, γιά ἄλλη μιά φορά νά συνειδητοποιοῦμε τήν ἀνάγκη τῆς ἐντάξεώς μας μέσα στήν Ἁγία Οἰκογένεια τῆς Ἐκκλησίας μας, μέσῳ τῆς ὁποίας καί μέσα στήν ὁποία μπορεῖ καί ἡ δική μας οἰκογένεια, τό σπιτικό μας νά βρεῖ θεοφάνεια, τή φανέρωση τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος αἰσθητά στήν καρδιά μας καί στήν καρδιά τῆς οἰκογενείας μας.

Ὁ Πνευματικός πατέρας, στόν ὁποῖο σπεύδει ἤ ἕνα μέλος τῆς οἰκογενείας ἤ καί περισσότερα, δέ σφετερίζεται τό ρόλο τοῦ πατέρα τῆς χριστιανικῆς οἰκογένειας, ἀλλά μέ ταπείνωση διακονεῖ τή σωτηρία, τή συνεννόηση καί τή συνένωση ὅλης τῆς οἰκογενείας. Ἡ μητέρα Ἐκκλησία δέν εἶναι ἀντίζηλος κάποιων δικαιωμάτων τῆς μητέρας, ἀλλά ἡ πιό φιλόστοργη καί διακριτική μητέρα, ἡ ὁποία μέ τήν ἀπεριόριστη ἀγάπη της καί τή θεοανεκτικότητά της μπορεῖ νά θεραπεύει τά πιό ἀθεράπευτα χρόνια τραύματα.

Ἄν λοιπόν φτάσει (καί φτάνουν πολλοί σήμερα) ὁ προβληματισμένος ἄνθρωπος στήν ἱερά ἐξομολόγηση καί ἕνα μόνο μέλος πολυμελοῦς οἰκογενείας νά εἶναι, σημαίνει πώς ἀρχίζει ὁ Θεός, ἀλλά θέλει καί ὁ ἄνθρωπος τή σωτηρία (τή θεοφάνεια) τῆς οἰκογενείας του. Ἔχει δημιουργηθεῖ τό πρῶτο ἄνοιγμα μέσα ἀπό τό ὁποῖο θά διοχετεύσει ὁ Κύριος τούς χυμούς τῆς χάριτος, γιά νά καλλιεργηθεῖ τό χωράφι τῶν ψυχῶν τῆς οἰκογενείας.

Μέσῳ τοῦ ἑνός ἔστω προσώπου θά δοῦν καί τά ὑπόλοιπα τό συνειδητό τρόπο χριστιανικῆς ζωῆς, θά ἀντιδράσουν μέχρι ἀπανθρωπιᾶς, θά μαστιγώσουν τόν μετανοοῦντα, θά προβληματισθοῦν, θά γίνουν ἀμοιβαῖες ὑποχωρήσεις. Πολλά θά γίνουν καί θά γίνονται. Θά εἰσχωρεῖ πάντως ἡ σώζουσα χάρη καί ”ἄδηλα καί κρύφια” θά ἀναγεννᾶ τούς ἀποστατημένους.

Θυμᾶμαι μέ πολλή εὐλάβεια κάποιον ὥριμο καί ταπεινό πολιό πνευματικό πού συμβούλευε τόν ὑποτακτικό του : Κάνε ὑπομονή καί μήν πικραίνεσαι. Αὐτοί πού σήμερα σέ περιγελοῦν μέσα ἀπό τό ἴδιο σου τό σπίτι καί σέ βασανίζουν μέ τήν εἰρωνία τους καί τή σκληρότητά τους, θά δεῖς αὔριο νά εἶναι καί αὐτοί μαλακοί, ἤρεμοι, ἱματισμένοι καί σωφρονοῦντες. Μόνο κάνε ὅση προσευχή μπορεῖς γιά νά λαλήσει ὁ Κύριος ρήματα ἀγαθά στίς ψυχές τους καί νά διεγείρει τήν ψυχή τους σε ἐνδιαφέρον καί ἀγάπη πρός Αὐτόν. Καί τό θαῦμα ἔγινε μέ τίς εὐχές τοῦ ἁγίου Πνευματικοῦ πατρός, πού δέν ἤξερε νά κατακρίνει τούς ἁμαρτωλούς, ἀλλά λέγοντας τόν καλό λόγο, προετοίμαζε ἀπό μακριά τή σωτηρία καί γιά τούς ἄλλους πού δέν ἤξερε, πού δέν ἐξομολογοῦνταν κοντά του. Καί τό ἴδιο θαῦμα βλέπουμε νά ἐπαναλαμβάνεται μέσα στίς ὁρθόδοξες ἑλληνικές οἰκογένειες, ὅσο ἀπομακρυσμένες καί ἄν εἶναι.

Τό Ὀρθόδοξο Βάπτισμα ἔχει ἀπίστευτη δυναμικότητα, πού ἀργά ἤ γρήγορα, ἀπό σπίθα τρεμοσβύνουσα, τοῦ Κυρίου συνεργοῦντος γίνεται φωτιά πνευματική, πού κατατρώγει τά σωθικά, κατακαίει τά βδελυκτά πάθη μά ἀνορθώνει καί ἀναπτερώνει τήν ἀθάνατη ψυχή καί τήν κάνει ζωντανή καί μάλιστα μέ περίσσεια πνευματικῆς ζωῆς καί δράσεως.

Τό παράξενο καί τό περίεργο ὅμως εἶναι ὅτι μεγάλα οἰκογενειακά προβλήματα συναντᾶμε πολλές φορές καί σέ οἰκογένειες πού τυπικά ἤ φαινομενικά ἤ ἴσως καί πραγματικά εἶναι μέσα στήν Ἐκκλησία καί ὡστόσο ἔχουν μεγάλες συγκρούσεις ἤ οἱ σύζυγοι μεταξύ τους ἤ οἱ γονεῖς καί τά παιδιά. Τί συμβαίνει; Τι δαίμονας εἶναι αὐτός πού βασανίζει τά μέλη ἀκόμα καί τῶν χριστιανικῶν οἰκογενειῶν;

Πρῶτα-πρῶτα πρέπει νά συνειδητοποιήσουμε, ὅτι ὁ χριστιανικός γάμος εἶναι στίβος ἀγώνων καί ὄχι ἀνθόσπαρτος φανταστικός παράδεισος. ”Ἅγιοι μάρτυρες οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καί στεφανωθέντες, πρεσβεύσατε πρός Κύριον ἐλεηθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν”, ψάλλουμε τήν ἡμέρα τοῦ γάμου στό χριστιανικό ζεῦγος. Αὐτό σημαίνει πώς ὁ χριστιανικός γάμος θά περάσει ἀπό στάδια μαρτυρικά μέχρι νά φθάσει στό τέλος του καί στήν ὁλοκλήρωσή του. Καί ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι δύσκολη ἡ συμβίωση, γιά νά πετύχει χρειάζεται θυσία τοῦ ἐγωισμοῦ ὁλοκληρωτική, γι’ αὐτό καί ὁ μακάριος γέροντας ὁ π. Ἰουστῖνος Πόποβιτς ὁ ἅγιος Σέρβος ἱερομόναχος, πρότεινε στά νεαρά ζευγάρια νά κάνουν κάθε μέρα ἤ βράδυ τό ἀπόδειπνο (μιά προσευχή ἐν πάσῃ περιπτώσει) μαζί καί μιά μετάνοια ὁ ἕνας σύζυγος στόν ἄλλο ζητώντας συγγνώμη ὁ ἕνας ἀπό τόν ἄλλο, εἴτε ἔφταιξαν σέ κάτι εἴτε ὄχι, ἔτσι ὥστε ὅταν ἔρθει ἡ ψυχρότητα, ἡ παρεξήγηση, ἡ ἀντίθεση, νά ἔχουν τή δύναμη νά συνεννοηθοῦν μέ τό κοινό πνεῦμα καί τήν κοινή χάρη πού δίνει ὁ Θεός στούς ταπεινούς συζύγους.

Αὐτή ἡ ἑνότητα δένει τή συζυγία μέ δεσμά ἀκατάλυτα, πού εἶναι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέ προϋπόθεση τήν ἐλεύθερη βούληση τῶν δύο συζύγων.

Οἱ πατέρες της Ἐκκλησίας δίνοντας γνώμονα καί πυξίδα στόν Πνευματικό γιά νά βλέπει σωστά τοῦ λέγουν: Ὅπου διαπιστώνονται μεγάλα προβλήματα στή συνεννόηση, μά δέν μπορεῖς νά βγάλεις ἄκρη, γιατί καί οἱ δύο σύζυγοι μιλοῦν λογικά καί ὁ καθένας ἔχει τά ἐπιχειρήματά του νά ξέρεις πώς κάτω ἀπό τά δυνατά ἐπιχειρήματα κρύβονται δυνατοί καμουφλαρισμένοι ἐγωισμοί, πού δέν ἔχουν διάθεση νά συντριβοῦν. Τότε καί μόνο θά ἀρχίσουν νά συμφωνοῦν ὅταν καθένας ξεχωριστά ἀρχίσει νά κατηγορεῖ τόν ἑαυτό του καί ὄχι τόν ἄλλο. Ἡ αὐτομεμψία, ἡ αὐτοκατηγορία, ἡ αὐστηρή αὐτοκριτική καί ἐνώπιον τοῦ Πνευματικοῦ καί ἀναμεταξύ τῶν συζύγων, θά καταισχύνει τόν ἀρχηγό τῆς ἀνταρσίας καί θά ἐξασφαλίσει τήν εἰρηνική συμβίωση. Ἔτσι καί μόνο τμηματικά σ’ ὅλα τά θέματα, ἀπό τά πιό λεπτομερειακά, μέχρι τή στενότερη συζυγική ἐρωτική σχέση τους, μέχρι τήν πνευματική καί ψυχική ἐπικοινωνία τους, ἔτσι καί μόνο θά βρίσκονται λύσεις. Ὁ καλός Θεός θά εὐλογεῖ τούς ἀγωνιζομένους σωστά συζύγους καί ὁ γάμος θά γίνεται εὐλογία καί ὄχι μόχθος καί ἀγανάκτηση.

Δικαιολογημένα ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Ἐφεσίους ἐπιστολή του πού διαβάζουμε στό Μυστήριο τοῦ γάμου, ζητάει τήν ὑποταγή τοῦ ἑνός πρός τόν ἄλλο. ”Ὑποτασσόμενοι ἀλλήλοις ἐν φόβῳ Θεοῦ”, προτείνει ὁ ἐμπειρότατος Ἀπόστολος. Αὐτή εἶναι ὑποχρέωση ὅλων τῶν χριστιανῶν, ἀνδρῶν καί γυναικῶν, ἄν θέλουμε νά ἔχουμε χριστιανικές σχέσεις, σωστές ἀνθρώπινες σχέσεις. Τό φρόνημα τῆς ὑπακοῆς εἶναι τό πρῶτο χαρακτηριστικό γνώρισμα τῶν ἀληθινῶν χριστιανῶν. Ἡ ὑπακοή εἶναι εὐφυές φρόνημα καί ὄχι βλακῶδες, μέ τό ὁποῖο κατορθώνεται παντός εἴδους συνεργασία καί γίνεται φιλαδελφία. Καί ἡ ἀληθινή φυλαδελφία ὑψώνεται καί ἀνυψώνει τό κτιστό πλάσμα σέ φιλοθεῒα.

Στό ἴδιο Ἀπόστολικό ἀνάγνωσμα καί μέ τό ἴδιο φρόνημα καί μέ τό ἴδιο σκεπτικό κινούμενος ὁ Ἀπ. Παῦλος ζητάει ἀπό τίς γυναῖκες νά ὑποτάσσονται στούς ἄνδρες τους, ὅπως στόν Κύριο. Θέλεις μέ ἄλλα λόγια νά εἶσαι καλή χριστιανή καί ὑπάκουη στόν Κύριο, κάνε πρακτικά ὑπακοή στό σύζυγό σου. Ἡ ὑπακοή τῆς συζύγου εἶναι φτερά γιά τό σύζυγο. Ὅσο σκληρός καί ἄν εἶναι, κάμπτεται ὁ ἀνδρικός ἐγωισμός του ἀπό τήν ὑπακοή τῆς συζύγου του καί κεντρίζεται ἡ ἀγάπη του καί ἡ ἐκτίμησή του πρός αὐτή. Ἡ ὑπακοή τῆς συζύγου εἶναι μιά στάση πρός τόν ἴδιο τόν Κύριο, πού τήν βλέπουν, πού τήν ὀσφραίνονται στή συνέχεια τά παιδιά, πού τήν ἀναπνέουν καί ἀποκτοῦν καί αὐτά τό ἴδιο φρόνημα. Ἔτσι μαθαίνουν νά ἐκτιμοῦν τόν πατέρα τους, ὅπως πρακτικά καί ἐγκάρδια τούς διδάσκει ἡ μητέρα τῆς ὑπακοῆς. Συναγωνισμός ἀγάπης καί ὑπακοῆς ἀνάμεσα στούς συζύγους δημιουργεῖ ἀκατάλυτους καί αἰώνιους δεσμούς, πού δέν μποροῦν νά διαρραγοῦν οὔτε καί μέ τό θάνατο. ”Παράλαβε τούς στεφάνους αὐτῶν ἐν τῇ Βασιλεία σου” λέει ἡ Ἐκκλησία σέ μία εὐχή.

Στήν πρώτη μεγάλη εὐχή τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου εὔχεται ὁ ἱερεύς νά δώσει ὁ Θεός σάν χάρισμα στό σύζυγο νά εἶναι κεφαλή τῆς γυναικός ὅπως καί ὁ Χριστός τῆς Ἐκκλησίας. Ποιά ἀληθινά πιστή χριστιανή ἀκούγοντας αὐτή τήν θεολογική τοποθέτηση δέν θά ἐπιθυμήσει τήν ἐφαρμογή της: Νά γίνει ὁ σύζυγός της κεφαλή Χριστοῦ, νά ἔχει φρόνηση Χριστοῦ, νά ἔχει χριστιανική νοοτροπία. Καί στή συνέχεια ζητάει ὁ ἱερεύς ἀπό τόν Θεό νά δώσει τό χάρισμα στή χριστιανή παιδίσκη νά ὑπακούει τό σύζυγό της γιά νά βιώσουν σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι καί σύμφωνο μέ τίς ὡραῖες προδιαγραφές τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.

Νά ἡ ἀληθινή θεοφάνεια. Ὅπως ὁ Κύριος ἔγινε ὑπήκοος μέχρι θανάτου στόν Θεό Πατέρα, ἔτσι καί οἱ σύζυγοι ἀλληλοαγαπώμενοι καί ἀλληλοϋποτασσόμενοι ὑπερβαίνουν τήν καταστρεπτική γιά τό γάμο ἰσότητα, πού ταιριάζει σέ πλάσματα κατώτερα τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἰσότητα ἐνισχύει τήν αὐτονομία, τόν αὐταρχισμό, τόν ἐγωισμό καί οὐσιαστικά διαλύει τό γάμο καί τίς ἀσύλληπτες θεανθρώπινες προεκτάσεις του. Ἡ ἰσότητα εἶναι ὅρος καί κατάσταση ἄγνωστη στό χριστιανικό γάμο ὅπως τόν βίωσαν οἱ Ὀρθόδοξοι μέσα στό εὐλογημένο Ἑλληνικό Ἔθνος μας.

Ἡ Ἑλληνική Ὀρθόδοξη οἰκογένεια μεγαλούργησε καί σφυρηλάτησε ἥρωες καί ἡρωῒδες σ’ ὅλες τίς ἐποχές, μάρτυρες, ὁσίους, Ἱεράρχες ἔντιμα στελέχη τῆς κοινωνίας, ἁπλούς καί χρήσιμους πολίτες, ἀκριβῶς ἐπειδή ποτέ δέ φαντάστηκε τό γάμο στά δυτικά οὑμανιστικά ἤ μηδενιστικά ἀσφυκτικά πλαίσια τῆς ἰσότητας ἤ τῆς ἰσοτιμίας. Ὁ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ὁ ἅγιος τῆς λογοτεχνίας μας καί ὁ ἅγιος ζωγράφος τῶν ἁγίων οἰκογενειαρχῶν τῆς ἐποχῆς του, ὁ Φώτης Κόντογλου, ὁ Διονύσιος Σολωμός, ὁ στρατηγός Μακρυγιάννης, μᾶς δίνουν δυνατές περιγραφές τοῦ Ὀρθοδόξου γάμου καί τῶν Ὀρθοδόξων ἐγγάμων. Οἱ περιγραφές τους μοιάζουν μέ συναξάρια Ἁγίων ἀσκητῶν γιατί ἀκριβῶς αὐτό προσπαθοῦσαν, νά ὑποτάξουν μέσα στό ἀσκητήριο τοῦ ἐγγάμου βίου τους, τό ἴδιο θέλημά τους καί τόν καταστροφικό ἐγωισμό τους.

Ὅλες οἱ γνήσεις Ὀρθόδοξες ἑλληνίδες μέ τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος αἰῶνες τώρα κατάφεραν νά κάνουν βίωμά τους τήν ὑπακοή καί μέ αὐτή νά θηλάζουν τά νεαρά βλαστάρια τους καί μέ αὐτή νά ἀνδρώνουν τά παλληκάρια τους καί μέ αὐτή νά ἐκπαιδεύουν ἄριστα τίς σεμνές θυγατέρες τους. Σώφρονες καί ψημένες στήν ὑπακοή δέν γλιστροῦσαν στόν κτηνώδη τρόπο ζωῆς, δέν περιπλανιόντουσαν στό λαβύρινθο τῆς αὐτονομημένης καί ἀναρχικῆς ζωῆς, ἀλλά κατάφερναν νά γίνουν κυρίες μέ σιωπή πιό κραυγαλέα ἀπό τήν ἀγριότητα καί τόν ἀναρχισμό τῶν σημερινῶν ταλαιπώρων φεμινιστριῶν.

Γυναῖκες ἐφάμιλλες τῶν ὁσίων καί τῶν ἀσκητῶν πού ἔδωσαν σκληρούς ἀγῶνες γιά νά πάθουν καί νά μάθουν τήν ὑπακοή.

Τέτοιες γυναῖκες μποροῦσαν καί μποροῦν νά ἀναλάβουν τίς εὐθύνες τῆς τεκνογονίας καί νά γίνουν καλές θεοκίνητες μητέρες. Μέ τήν ὑποδομή τῆς ὑπακοῆς καί τήν εὐλογία τοῦ Ὀρθοδόξου Μυστηρίου μποροῦν νά κατανοήσουν τό Δεσποτικό λόγο: αὐξάνεσθε, πληθύνεσθε, πληρώσατε, κατακυριεύσατε. Ὁ λόγος αὐτός τοῦ Θεοῦ πού καταξιώνει πολλαπλᾶ τόν Ὀρθόδοξο γάμο εἶναι κατανοητός σ’ ἕνα ζεῦγος πού ζεῖ κοντά στόν πνευματικό καί πού τρυφᾶ τήν χάρη τῶν ἁγίων μυστηρίων. Εἶναι θαῦμα πραγματικό καί ὄχι ὀνειρικό αὐτό πού ἐπιτελεῖται καί σήμερα, στίς σκληρές ἀστικές δομές μέσα σέ πολύτεκνες οἰκογένειες. Ἡ εἰδική πρόνοια τοῦ Θεοῦ ἐπιτρέπει σκληρές δοκιμασίες πού λαμπικάρουν καί ἐνεργοποιοῦν καί τελειοποιοῦν τά μέλη τοῦ ἱεροῦ πολυμελοῦς κοινοβίου καί ἡ ἐπίσης εἰδική καί φιλάνθρωπη πρόνοια τοῦ Θεοῦ δίνει ἀνώτερες λύσεις στά πολλά καί ἀκανθώδη προβλήματα τῶν πολυτέκνων οἰκογενειῶν.

Ἕνας πολύτεκνος πατέρας καί μιά πολύτεκνη μητέρα πού πολλές φορές ἔχουν ἀναμετρηθεῖ μέ τόν ἴδιο τό θάνατο, δέχονται χαρισματικά ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό τίς διεξόδους τῶν ποικίλων προβλημάτων καί ἀποδεικνύουν μέ τή ζωή τους ἀκόμα καί σήμερα τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στήν οἰκογένειά Του.

Ὅταν ὁ σύζυγος καί ἡ σύζυγος εἶναι ὑπάκουοι στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀφήνουν τόν ἴδιο νά δημιουργεῖ, νά αὐξάνει, νά ὁλοκληρώνει τήν οἰκογένειά τους καί νά τήν μεταποιεῖ σέ μιά ”κατ’ οἶκον” Ἐκκλησία. Αὐτή ἡ εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας μέσα στήν οἰκογένεια προπαρασκευάζει γονεῖς καί παιδιά γιά τό ἄνοιγμα στό μεγάλο γάμο τῆς Ἐκκλησίας στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Μακάρια τά παιδιά ἐκεῖνα πού μεγάλωσαν σ’ ἕνα εὐρύχωρο, στό εὐρυχωρότατο πεδίο τῆς πολύτεκνης οἰκογενείας πού εὐλόγησε ὁ Θεός, καί πού ἀποτελεῖ προτύπωση ὄχι φανταστική, ἀλλά ἀληθινή τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν, τῆς Μεγάλης Οἰκογενείας τοῦ Οὐρανοῦ.

Μακάριοι οἱ γονεῖς ἐκεῖνοι πού ἔζησαν μέσα στίς θεολογικές καί πρακτικές προδιαγραφές τοῦ Ὀρθοδόξου γάμου. Εἶδαν καί βλέπουν ἀενάως, συνεχῶς τό νερό νά γίνεται κρασί, τήν ἁπλῆ ἀνθρώπινη ἀγάπη νά γίνεται χριστιανική ἀγάπη καί τά λίγα ὑλικά ἀγαθά ἤ νά ἐπαρκοῦν ἤ νά πολλαπλασιάζονται θαυματουργικά ἤ νά ἀφθονοῦν.

Μακάριοι τέλος οἱ γονεῖς ἐκεῖνοι πού πῆραν στά σοβαρά τήν ὑπόθεση τῆς σωτηρίας τους. Πού θεμελίωσαν τήν οἰκογενειακή τους ἑστία μέ τόν Ἁγιασμό, μέ τό εἰκονοστάσι τους, μέ τό ἀκοίμητο καντηλάκι, μέ τή νηστεία, μέ τή Σαρακοστή, μέ τό κομποσχοινάκι, μέ τήν ἀδιάλειπτη νοερά προσευχή.

Ὁ π. Χαραλάμπης ὁ ἡγούμενος τῆς ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου μᾶς ἔλεγε πώς στήν πατρίδα του τή Μ. Ἀσία ὑπῆρχε χωριό πού ὅλοι ἀπό τριῶν χρονῶν, ὅπως ἡ Κυρία μας Θεοτόκος, μάθαιναν τήν εὐχή καί μεγάλωσαν μέ τήν εὐχή καί ἀνδρώνονταν μέ τήν εὐχή ”Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με”.

Σεβασμιώτατε, παρακαλοῦμε εὐχηθεῖτε νά δίνει ὁ Θεός σώφρονα Ὀρθόδοξο λογισμό στούς χριστιανούς καί στούς οἰκογενειάρχες γιά νά πολιτεύονται μέ Ὀρθοδοξία καί ὀρθοπραξία μέσα στίς οἰκογένειές τους, ὥστε νά γίνει ὁ Κύριος ἵλεως στή σημερινή λαίλαπα τῆς ἀναρχίας πού μάχεται τή χριστιανική οἰκογένεια. Γιά νά καταξιωθεῖ χαρισματικά ἡ σύγχρονη οἰκογένεια νά λειτουργήσει στίς θεανθρώπινες προδιαγραφές, ὥστε νά ζεῖ τήν ἀληθινή Τριαδική Θεοφάνεια.

Εὐχηθεῖτε, Σεβασμιώτατε, νά καταφέρουμε νά παραδώσουμε στή νέα γενιά ὅλο τόν παραδοσιακό Ἑλληνορθόδοξο οἰκογενειακό πλοῦτο μιᾶς ὑψηλῆς θεανθρώπινης ἐκλεκτῆς βιοτῆς.

Τέλος καί τῷ Θεῷ ΔΟΞΑ.

ΙΣ ΧΡ
ΝΙ ΚΑ

᾿Απάντηση στόν modern father ἀπό τόν ᾿Οδυσσέα τοῦ klision

Πάτερ ᾿Ιερόθεε, τήν εὐχή σας!

Κατ᾿ ἀρχήν γιά νά σᾶς λύσω τήν ἀπορία τό ᾿Οδυσσεύς εἶναι συγγραφικό ψευδώνυμο καί τό διάλεξα γιατί ταιριάζει μέ τήν περιγραφή πού δίνω γιά μένα στό ἰστολόγιό μου.
῾Ως πρός τό θέμα τοῦ διαλόγου, νομίζω ὅτι μπορεῖ νά ὑπάρξει, ὅταν καί οἱ δύο συνομιλητές ἐκπέμπουν στό ἴδιο μῆκος κύματος, κάτι πού δέν συμβαίνει στήν προκειμένη περίπτωση. Παρ᾿ ὅλα αὐτά, γιά νά μήν φανεῖ ὅτι ὑπεκφεύγω, θά προβῶ σέ ὁρισμένες διαπιστώσεις.
Α. Γιά νά θυμηθοῦμε καί λίγο γραμματική τά «κεκμηκός», «διαβεβηκός» πού ἀναφέρετε γράφονται μέ ω καί μόνο ἡ μετοχή οὐδετέρου μέ ὄμικρον.
Β. ῾Ο π. Παΐσιος εἶναι σαφής: ὁποιαδήποτε μεταφραστική προσπάθεια ἐνέχει τόν κίνδυνο «δογματικῶν ἀλλοιώσεων καί παρερμηνειῶν». ῾Ομιλοῦμε οὐσιαστικά περί τῶν «δυσκόλων σημείων», τά ὁποῖα καί χρήζουν ἰδιαιτέρας προσοχῆς. Χρησιμοποιῶ κι ἐγώ στήν κατ᾿ ἰδίαν μελέτη μου μεταφράσεις πατερικῶν ἔργων, ἀλλά πάντοτε σέ ἀντιπαραβολή πρός τό πρωτότυπο καί σᾶς διαβεβαιῶ ὅτι βρίσκω πολλά λάθη.
Γ. ᾿Αναφέρετε: «οι λειτουργικες μεταφράσεις που χρησιμοποίησα εν τη μ α θ η τ ική θεία Λειτουργία»! Δηλαδή, πρίν ἡ ῾Ιερά Σύνοδος πάρει κάποια σχετική ἀπόφαση, ἐσεῖς αὐτοσχεδιάζετε «λειτουργικῶς»; ῎Εχετε αὐτό τό δικαίωμα ἤ μήπως αὐθαιρετεῖτε; Δέν σᾶς καταδικάζω, ἀλλά ἐρωτῶ.
Δ. ῾Ο π. ᾿Ιουστῖνος μετέφρασε στή Σερβική τή θεία Λειτουργία ἀλλά ἀπό τή Σλαβονική, μιά γλῶσσα δηλ. πού πόρρω ἀπεῖχε ἀπό ἀπό τήν καθομιλουμένη σερβική γλῶσσα. ῏Ηταν δηλαδή κάτι σάν τήν δική μας «ὁμηρική διάλεκτο». Καμμία λοιπόν σύγκριση δέν χωρεῖ.
Ε. ῾Η ᾿Εκκλησία ἀσφαλῶς δέν μένει σέ τύπους, ἀλλά κοιτάζει τήν οὐσία. Διατηρεῖ ὅμως τούς γλωσσικούς, ἔστω, τύπους, ὅταν εἶναι πεπεισμένη ὅτι διασφαλίζουν τήν οὐσία περισσότερο ἀπό ὁποιοδήποτε μεταφραστικό πειραματισμό.
Στ. Αὐτό τό «κατανοεῖ» ὁ λαός μᾶς ἔχει φάει. Δέν ἐξαντλοῦνται τά πάντα στήν κατανόηση. Χρειάζεται πρωτίστως σοβαρή ἑρμηνεία τῶν ψαλλομένων εἴτε στό κήρυγμα εἴτε στήν κατ᾿ ἰδίαν μελέτη τῶν πιστῶν. Δέν τό παίζουμε «εἰδήμονες», ἀλλά εἴμαστε πεπεισμένοι γιά τήν ὀρθότητα τῶν ἀπόψεών, ὅπως ἄλλωστε ἔκανε μέχρι τώρα ἡ ᾿Εκκλησία μας.
Ζ. Αὐτό τό «δαιμονική σκαιότης» καλό θά ἦταν νά τό εἴχατε ἀποφύγει. Δέν μπορῶ νά ἐννοήσω τί ὑπονοεῖτε. Φαίνεται ὅτι ἡ ἀνωνυμία δέν σᾶς κάθεται καί τόσο καλά. ῎Ας εἶναι ὅμως, θά τήν συνηθίσετε!
Η. ᾿Επειτα, π. ῾Ιερόθεε, γιατί γράφετε τόσο πρόχειρα, χωρίς καλή σύνταξη, χωρίς κόμματα, χωρίς ἑλληνικό ἐρωτηματικό; Λίγο χρόνο χρειάζεται, ὄχι ἀπαντήσεις στό πόδι.

Μέ σεβασμό

᾿Οδυσσεύς τοῦ klision

Μά γιατί ᾿Αρχαῖα ῾Ελληνικά;-ἀπαντοῦν οἱ νέοι τοῦ πειραματικοῦ Γυμνασίου Πανεπιστημίου Κρήτης-μέ τόν δικό τους τρόπο (video)

Γέροντας Ιάκωβος Τσαλίκης περί Νηστείας (video)

Ο γέροντας Ιάκωβος Τσαλίκης μιλά περί του θανάτου του (video)

ΠΑΤΗΡ ΠΑΪΣΙΟΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ για τον π. Παϊσιο



1. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου «ΛΟΓΟΙ Α΄ : ΜΕ ΠΟΝΟ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΑΝΘΡΩΠΟ»,εκδόσεις Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου – Σουρωτή.
2. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου «ΛΟΓΟΙ Β΄ : ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΦΥΠΝΙΣΗ»,εκδόσεις Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου – Σουρωτή.
3. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου «ΛΟΓΟΙ Γ΄ : ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ»,εκδόσεις Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου – Σουρωτή.
4. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου «ΛΟΓΟΙ Δ΄ : ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΖΩΗ»,εκδόσεις Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου – Σουρωτή.
5. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου «ΛΟΓΟΙ Ε΄ : ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ»,εκδόσεις Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου – Σουρωτή.
6.«Βίος Γέροντος Παϊσίου του Αγιορείτου», +Ιερομονάχου Ισαάκ, Εκδόσεις «Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος», Μεταμόρφωσις Χαλκιδικής, 2008.
7.«Σκεύος εκλογής» του ιερομονάχου Χριστόδουλου Αγιορείτου.
8.«Ο Γέρων Παΐσιος» του ιερομονάχου Χριστόδουλου Αγιορείτου,Εκδόσεις «Η Παναγία, Η φοβερά προστασία», Θεσσαλονίκη, 2000.
9.«Σύγχρονες προφητείες και θαύματα» του Γιώργου Κορή.
10.«Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης (1924-1994) - Μαρτυρίες Προσκυνητών», Χρήστος Ζουρνατζόγλου, Εκδόσεις «Αγιοτόκος Καππαδοκία», 2007.
11.«Ο Ασκητής της Παναγούδας», πρεσβ. Διονύσιος Τάτσης, 1998.
12.«Ο Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης (Μαρτυρία)», +Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Εκδόσεις «Μεταμόρφωσις του Σωτήρος», 2008.
13.«Ο πατήρ Παΐσιος μου είπε...», Αθανάσιος Ρακοβαλής, Θεσσαλονίκη, 1999.
14.«Γέρων Παΐσιος ο Αγιορείτης (1924-1994) - Ο Ασυρματιστής του Στρατού και του Θεού», Δημήτριος Καραΐσκος, Εκδόσεις Γενικού Επιτελείου Στρατού, 2005.
Αναρτήθηκε από Palaiologos στις 6:02 μ.μ.
Ετικέτες Αγιον Όρος, βιβλιογραφία, Γέροντας Παϊσίος Αγιορείτης
0 σχόλια:

Ανάρτηση Σχολίου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση Αρχική σελίδα

Η ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ-Σ. Πρωτονοτάριου: "Αντικαταστήσαμε το Πάτερ Ημών"


Σ. Πρωτονοτάριου: "Αντικαταστήσαμε το Πάτερ Ημών"

H Αυγή (31/1/2010) φιλοξενεί συνέντευξη της Στέλλας Πρωτονοταρίου στον Αλβανό blogger και δημοσιογράφο (Ελληνοαλβανός αυτοτιτλοφορείται) Νίκο Ago (στον ίδιο είχε παραχωρήσει συνέντευξη και η Άννα Διαμαντοπούλου στηρίζοντας τότε τις «πρωτοβουλίες» της Πρωτονοταρίου).

Για μια ακόμη φορά η Στέλλα Πρωτονοταρίου εμφανίζεται ως υποστηρίκτρια της πολυπολιτισμικής παιδείας και προκλητικά αναφέρεται, ανάμεσα στα άλλα, στην αντικατάσταση του «Πάτερ ημών» από ποίημα του Ρίτσου στο σχολείο της...

"Για να βοηθήσουμε μάλιστα πολλά μη ορθόδοξα παιδιά να νιώσουν ισότιμα με τους συμμαθητές στην ώρα της προσευχής, κι επειδή ζητούσαν επίμονα τη συμμετοχή τους σε αυτήν, αντικαταστήσαμε το Πάτερ ημών με το ποίημα του Ρίτσου το "Πρωινό άστρο". "

Ωραία τακτική κ. Στέλλα. Για να μη νιώθουν άβολα μερικά παιδιά ας αντικαταστήσουμε και την ελληνική σημαία με την αλβανική, ας βάλουμε στους τοίχους της τάξης αντί για την εικόνα του Χριστού τα σύμβολα του Ισλάμ κι ας αρχίσουμε να διδάσκουμε για την ένδοξη Οθωμανική αυτοκρατορία! Έλεος πια με τις ανοησίες των πολυπολιτισμικών παιδαγωγών. Και αυτά τα λέει «η δασκάλα με κεφαλαίο Δ» όπως τη χαρακτήρισε η Υπουργός Παιδείας προ ημερών.

Να σημειωθεί ότι η Πρωτονοταρίου είναι ήδη σήμερα διευθύντρια σε άλλο σχολείο της Γκράβας. Άρχισε και εκεί να εφαρμόζει πάλι τις πολυπολιτισμικές ανοησίες της;

Κάθε μέρα που περνάει γίνεται και πιο ξεκάθαρη η ανάγκη αντίδρασης σε όσα αντεθνικά και αντιχριστιανικά προωθούνται από το Υπουργείο Παιδείας μέσω των στελεχών του.

ΠΗΓΗ:

Τά ὀρθόδοξα ἰστολόγια "ἐνοχλοῦν" καί "χαλοῦν" , ὅπως φαίνεται, τά σχέδια ὁρισμένων!


Ὀδυσσεύς τοῦ klision:Δεῖτε μέ τί μαεστρία καί "δημοσιογραφική τέχνη" ἡ κ. Μαρία ᾿Αντωνιάδη δίνει μιά ἀνατομία τῶν "φονταμενταλιστικῶν κύκλων". ῾Η ρετσινιά εἶναι γνωστή καθώς καί οἱ προθέσεις ὁρισμένων. ῾Ο Θεός ὅμως εἶναι μεγάλος καί στήν κατάλληλη στιγμή "ἀποκαλύπτει πολλῶν καρδιῶν διαλογισμούς". Τό δημοσίευμα τοῦ Βήματος δείχνει καί τήν ἀπήχηση πού ἔχουν τά ὀρθόδοξα ἰστολόγια...




07 Φεβ 2010
Ποιους ενοχλεί ο αντι-οικουμενιστικός αγώνας;

Άρχισε εκστρατεία κατασυκοφάντησης και σπίλωσης του αντι-οικουμενιστικού αγώνα;
Στο «ΒΗΜΑ» - 07/02/2010 διαβάζουμε:

Οι υπερορθόδοξοι φονταμενταλιστές βάλλουν κατά του Οικουμενικού Πατριάρχη, του Πατριάρχη Μόσχας και του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας

Τάγματα νεοσυντηρητικών πολιορκούν την Ορθοδοξία

Ποιοι βάζουν εμπόδια στην προσέγγιση με το Βατικανό και το Ισλάμ

ΜΑΡΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ

ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ στις Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές του 20ού αιώνα από τους βαπτιστές και τους πρεσβυτεριανούς, ο φονταμενταλισμός επεκτάθηκε σταδιακά στο Ισλάμ και στα ακραία εβραϊκά κινήματα και πλέον χτυπά δυνατά τις πύλες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος και ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος βρίσκονται στο στόχαστρο των υπερορθόδοξων ομάδων, οι οποίες αντιτάσσονται στον διάλογο με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, τους προτεστάντες, το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, το Ισλάμ, τους εβραίους, καθώς και με τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν για καίριας σημασίας ζητήματα. Τα Βαλκάνια δείχνουν να αποτελούν το έδαφος επί του οποίου ανεφύησαν τα κινήματα αυτά και έχουν εξαπλωθεί στη Γεωργία, κατέκλυσαν τη ρέπουσα σε τέτοια φαινόμενα από την εποχή του Ντοστογιέφσκι Ρωσία, επεκτείνονται στα ζεστά νερά της Μεσογείου και κυρίως της Κύπρου και των αραβικών κρατών, και φτάνουν ακόμη και στη μακρινή Λατινική Αμερική, καθώς επίσης και σε αυτήν ακόμη την Αυστραλία.

Η γεωγραφία των ορθόδοξων φονταμενταλιστών

Το κέντρο

Με κέντρο αναφοράς τη Θεσσαλονίκη, στην οποία έχουν σπουδάσει δεκάδες θεολόγοι, μοναχοί και κληρικοί, οι ομάδες των νεοσυντηριτικών έχουν επεκταθεί σταδιακά σε όλα τα Βαλκάνια. Η Βουλγαρία και η Σερβία δείχνουν να κρατούν καλά τα σκήπτρα του φονταμενταλισμού, αφού επί πολλούς αιώνες έζησαν σε μια κλειστή ορθοδοξία που επιβίωνε στην οθωμανική αυτοκρατορία και αμέσως μετά κάτω από τη σκληρή πίεση των ολοκληρωτικών καθεστώτων των Τίτο και Ζίβκοφ. Η πτώση των συνόρων τούς έφερε ακόμη πιο κοντά στην πρωτεύουσα των Βαλκανίων Θεσσαλονίκη και τα κινήματα του νεοσυντηρητισμού άρχισαν να αποκτούν άμεση επικοινωνία μεταξύ τους.

Με blogs και Facebook

Κύριλλος Πατριάρχης Μόσχας

Παρά το γεγονός ότι δηλώνουν οπαδοί της παράδοσης, οι ομάδες των υπερορθοδόξων έχουν δημιουργήσει δεκάδες sites, blogs, σχολιογραφικά πρακτορεία ειδήσεων και ομάδες στο Facebook μέσα από τα οποία κατακεραυνώνουν όλους όσοι έχουν διαφορετικές από αυτούς απόψεις και θέσεις . Η δραστηριότητα που παρουσιάζουν οι ομάδες αυτές στο Διαδίκτυο είναι εντυπωσιακή και ανταγωνίζεται σε αμεσότητα ακόμη και τις πάντα καλά ενημερωμένες επίσημες ιστοσελίδες της Αγίας Εδρας και του Πατριαρχείου Μόσχας. Με φωτογραφίες, βίντεο, σχόλια αλλά και πληροφορίες για τις παρασκηνιακές συζητήσεις που συντελούνται στις συνομιλίες μεταξύ των Εκκλησιών και των θρησκειών, οι χρήστες στο Διαδίκτυο που ανήκουν στις υπερσυντηρητικές ομάδες δείχνουν ότι διαθέτουν πολύ καλή πληροφόρηση ακόμη και εκ των έσω.

Η δράση
Αναστάσιος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας

Συναντήσεις, συνέδρια και συνομιλίες για το φαινόμενο της Πανθρησκείας, όπως το ονομάζουν, αποτελούν τις κύριες δραστηριότητές τους, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που πραγματοποίησαν ακόμη και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Ο στείρος αντιαμερικανισμός και ο αντισημιτισμός χαρακτηρίζουν πολλά από τα συνθήματά τους, διότι θεωρούν ότι η κάθε προσπάθεια συνεύρεσης ή επικοινωνίας μεταξύ των εκπροσώπων των θρησκειών αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου που στόχο έχει την άλωση της ορθοδοξίας, του μοναδικού αληθινού χριστιανικού δόγματος.
Στόχος των φονταμενταλιστικών κινημάτων των βαπτιστών και των πρεσβυτεριανών ήταν ο εξοβελισμός των επιστημόνων οι οποίοι προχωρούσαν σε μεγάλες ανακαλύψεις που δεν συμβάδιζαν με το γράμμα κυρίως της Παλαιάς Διαθήκης. Στόχος των ορθοδόξων φονταμενταλιστών είναι να σταματήσουν άπαξ και διά παντός οι φωνές όλων όσοι προσπαθούν, στο πλαίσιο της παγκοσμιότητας και των πολυπολιτισμικών κοινωνιών, να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας. Και τα πύρινα βέλη τους δείχνουν να στρέφονται κυρίως κατά τριών προσώπων: του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, του Πατριάρχη Μόσχας κ. Κυρίλλου και του Αρχιεπισκόπου Τιράνων κ. Αναστασίου.
«Οι υπηρέτες της παγκοσμιοποίησης και των ξένων συμφερόντων», οι «εχθροί της Εκκλησίας» όπως τους χαρακτηρίζουν οι αυτοαποκαλούμενοι θεματοφύλακες της παράδοσης, έχουν αρχίσει να ανησυχούν για τη γιγάντωση των φονταμενταλιστικών κινημάτων στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που άρχισε να κάνει την εμφάνισή του τη δεκαετία του 1960, με αφορμή την άρση των αναθεμάτων μεταξύ της Ρωμαιοκαθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα και τον Πάπα Παύλο Στ Δ , ενισχύθηκε τη δεκαετία του 1990, ξεσπάθωσε με αφορμή την επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β Δ στην Αθήνα, και στη χαραυγή της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα δείχνει να κατακτά τις ψυχές πολλών κληρικών, μοναχών και λαϊκών στελεχών της Εκκλησίας, ανεξαρτήτου ηλικίας και μορφωτικού επιπέδου.

Η εσωστρέφεια της Εκκλησίας

Την περασμένη Τετάρτη ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος με μια βαρυσήμαντη ομιλία του στην Ακαδημία Αθηνών στηλίτευσε το φαινόμενο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, είπε, «ατυχώς εν πολλοίς κατατρέχεται υπό τινος εσωστρεφείας, περιοριζομένη συνήθως εις την επίλυσιν των εσωτερικών της κύκλων, κωφεύουσα, ενίοτε υπό την πίεσιν φονταμενταλιστικών κύκλων, εις τας εκκλήσεις διά συνεργασίαν και καταλλαγήν, ως εάν μη ήτο δυνατόν να διατηρήση αλώβητον την ταυτότητά της, εάν ανοίξη και τείνη τας χείρας της εις συνεργασίαν μετά των άλλων. Αλλ΄ ο όντως μέγας πλούτος της Ορθοδοξίας δεν της εδόθη προς συντήρησιν. Οφείλει η Ορθοδοξία να χρησιμοποιήση την παράδοσίν της, τον θεολογικόν και πνευματικόν θησαυρόν της, διά να αντιμετωπίση ο σύγχρονος άνθρωπος τα φλέγοντα υπαρξιακά προβλήματά του». Την ίδια ώρα, ο Πατριάρχης Μόσχας κ. Κύριλλος δείχνει να δίνει σαφείς εντολές στους συνεργάτες του: «Δεν μπορούμε να μείνουμε εγκλωβισμένοι». Και απευθυνόμενος στον Οικουμενικό Πατριάρχη κατά τη διάρκεια συνάντησης που είχαν τον περασμένο Ιούλιο φέρεται να επισήμανε ότι «εμείς είμαστε κληρικοί, δεν έχουμε το δικαίωμα να μείνουμε απαθείς στον κόσμο που θέλει να ακούσει το μήνυμά μας».
Οσο για τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο δείχνει να μετράει τα τραύματα που του προκαλούν πολλές φορές οι φονταμενταλιστές. Καθηγητής πανεπιστημίου και ένας από τους ελάχιστους ορθοδόξους που γνωρίζουν καλά το Ισλάμ, ο κ. Αναστάσιος δηλώνει προς πάσαν κατεύθυνση: «Δεν έχουμε το δικαίωμα να σιωπήσουμε. Εκεί έξω μας περιμένουνε εκατομμύρια πληγωμένες ψυχές που θέλουν να μας ακούσουν»...

«Προδότες» και... ξύλο!

«Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ψεύδεται», ακούστηκε να λέγεται από τα χείλη αρχιερέως κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνεδρίασης της Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος τον περασμένο Οκτώβριο. Ο μητροπολίτης, ο οποίος ανήκει στη λεγόμενη πτέρυγα των «σκληρών» της Ιεραρχίας, δεν ήταν η πρώτη φορά που κατακεραύνωνε τον κ.κ. Βαρθολομαίο. Η διαφορά ήταν ότι το έπραττε στην αίθουσα της Ιεραρχίας και κανένας από τους εν Χριστώ αδελφούς του δεν έσπευσε να του απαντήσει. Αφορμή για το ξεσπάθωμα του ελκυστικού στα μέσα ενημέρωσης αρχιερέα στάθηκε επιστολή του Οικουμενικού Πατριάρχη, ο οποίος ζητούσε από την Εκκλησία της Ελλάδος να λάβει μέτρα, διότι μια ομάδα δικών της κληρικών, μητροπολιτών, μοναχών και πανεπιστημιακών θεολόγων διακινούσε τη λεγόμενη Ομολογία Πίστεως μέσα από την οποία στηλιτεύεται ο διάλογος της Ορθόδοξης με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
«Ολες οι άλλες θρησκείες που αγνοούν και δεν ομολογούν τον Χριστό είναι ανθρώπινα κατασκευάσματα και έργα του διαβόλου» αναφέρεται μεταξύ άλλων στην Ομολογία Πίστεως, την οποία φέρονται να υπογράφουν μεταξύ άλλων μητροπολίτες των Πατριαρχείων Σερβίας και Βουλγαρίας, καθώς και της Εκκλησίας της Ελλάδος. Και το κείμενο αυτό αποτέλεσε, όπως λέγεται, την αιτία για να ξεσπάσουν επεισόδια και να σημειωθεί ακόμη και κατάληψη ναού στην Κύπρο, όπου την ίδια περίοδο διεξαγόταν ο διάλογος με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Εχοντας, όπως λέγεται, ως πεδίο αναφοράς γνωστό μοναστήρι της μεγαλονήσου, οι υπερορθόδοξοι συγκεντρώθηκαν, «διασταύρωσαν» τις ρομφαίες τους με τον Μητροπολίτη Πάφου, αποδοκίμασαν τους ρωμαιοκαθολικούς και κυρίως τους ορθοδόξους οι οποίοι συμμετείχαν στον διάλογο και, όταν πλέον η κατάσταση κινδύνευε να ξεφύγει από κάθε έλεγχο, η αστυνομία προχώρησε σε συλλήψεις και ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου κ. Χρυσόστομος επέβαλε ποινές στους μοναχούς και στους κληρικούς που πρωτοστάτησαν στα γεγονότα.

Πηγή:http://aktines.blogspot.com/