"᾿Εγώ εἰμί τὸ Α καὶ τὸ Ω, ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος, ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος" (᾿Αποκ. κβ΄, 13)

Κείμενα γιά τήν ἑλληνική γλῶσσα στή διαχρονική της μορφή, ἄρθρα ὀρθοδόξου προβληματισμοῦ καί διδαχῆς, ἄρθρα γιά τήν ῾Ελλάδα μας πού μᾶς πληγώνει...


Πέμπτη 21 Ιανουαρίου 2010

῾Ο ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, πατέρας τῆς θ΄ Οἰκουμενικῆς συνόδου - Πρωτ. π. Γεωργίου Μεταλληνού




᾿Οδυσσεύς τοῦ Klision: ῾Η ὁμιλία τοῦ σεβαστοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ, πού ἀκολουθεῖ, ὁριοθετεῖ τήν ὀρθόδοξη θεολογία στό θέμα τῆς διακρίσεως θείας Οὐσίας καί ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ. Θεμελιώδης ἀλήθεια τῆς ᾿Ορθοδοξίας μας, τήν ὁποία κατοχύρωσε συνοδικῶς μέ τούς ἀγῶνες του ὁ μεγάλος Πατέρας καί Θεολόγος τῆς ᾿Εκκλησίας μας, ὁ ῞ ῞Αγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Στήν ὁμιλία φαίνεται καθαρά ἡ παραχάραξη τῆς ὀρθόδοξης Θεολογίας πού ἐπεχείρησε νά περάσει μέσω τοῦ Filioque ὁ παπισμός, ὁ ὁποῖος μεχρι σήμερα ἐμμένει στίς αἱρετικές δοξασίες του. ῾Η ὁμιλία αὐτή ἀξίζει τόν κόπο νά μελετηθεῖ ἐπισταμένως ἀπό κάθε ἀδελφό μας. Χρειάζεται λίγη ὑπομονή.




Σε­βα­στοί πα­τέ­ρες, ­γα­πη­τοί ­δελ­φοί! μνή­μη το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ συμ­πί­πτει μέ τήν 14η Νο­εμ­βρί­ου. Σύ­νο­δος ­μως το 1368, ­ποί­α δι­α­κή­ρυ­ξε ες τόν κό­σμο τήν ­γι­ό­τη­τα το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ, λό­γ τν θαυ­μά­των τά ­πο­α ­ποί­ει καί ­χι λό­γ τς παι­δεί­ας του, ο­τε λό­γ τν συγ­γραμ­μά­των του, πού ε­ναι τό ­ψη­λό­τε­ρο στήν ­πο­χή του ­πί­τευγ­μα, λ­λά καί στήν κο­ρυ­φή συγ­χρό­νως τς ­γι­ο­πα­τε­ρι­κς θε­ο­λο­γι­κς πα­ρα­δό­σε­ως, με­τέ­φε­ρε τή μνή­μη το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ ες τήν Β΄ Κυ­ρια­κή τν Νη­στει­ν. Ε­ναι μί­α πρά­ξις συμ­βο­λι­κή καί ­πο­φα­σι­στι­κή, δι­ό­τι ση­με­ρι­νή ­μέ­ρα τι­μ­ται ­πό τούς ρ­θο­δό­ξους ­λου το κό­σμου ς ­πέ­κτα­ση καί προ­έ­κτα­ση τς Κυ­ρι­α­κς τς ρ­θο­δο­ξί­ας. Ε­ναι συ­νέ­χει­α τς νί­κης τς κ­κλη­σί­ας ς σώ­μα­τος Χρι­στο καί ν Χρι­στ κοι­νω­νί­ας ­ναν­τί­ον τς πλά­νης. Δέν ε­ναι νί­κη προ­σώ­πων ­ναν­τί­ον λ­λων προ­σώ­πων, δέν ε­ναι νί­κη πα­ρα­τά­ξε­ων ­ναν­τί­ον λ­λης πα­ρα­τά­ξε­ως λ­λων πα­ρα­τά­ξε­ων, λ­λά ε­ναι νί­κη τς Πί­στε­ως. θρί­αμ­βος τς Πί­στε­ως ς τρό­που σκέ­ψε­ως, ς τρό­που ζω­ς καί μ­πει­ρί­ας ­γι­ο­πνευ­μα­τι­κς, πού μπο­ρε νά ­δη­γή­σει τόν ν­θρω­πο ες τήν θέ­ω­ση. Ε­ναι νί­κη δη­λα­δή τς σω­τη­ρί­ας, τήν ­ποί­α ε­σή­γα­γε στήν ­στο­ρί­α Κύ­ρι­ος ­μν ­η­σος Χρι­στός, ­σαρ­κος ες τήν Πα­λαι­ά Δι­α­θή­κη καί ν­σαρ­κος ες τήν Και­νή Δι­α­θή­κη.
Γι­ά νά κα­τα­νο­ή­σου­με τή ση­μα­σί­α το
­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ, τόν ­πο­ο ες τόν τί­τλο τς ­πο­ψι­νς ­μι­λί­ας ­νο­μά­ζου­με Πα­τέ­ρα τς 9ης Ο­κου­με­νι­κς Συ­νό­δου, θά ­θε­λα νά ­ρι­ο­θε­τή­σου­με τά συ­στα­τι­κά το τί­τλου α­το.

Προσωπικοτητα τ­ο γίου


­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος γεν­νή­θη­κε στήν Κων­σταν­τι­νού­πο­λη τό 1296 καί σπού­δα­σε φι­λο­σο­φί­α, κυ­ρί­ως ­ρι­στο­τε­λι­κή, σέ τέ­τοι­ο βαθ­μό, ­στε ­ταν ­δι­νε δε­κα­ε­ξα­ε­τής τίς ­ξε­τά­σεις του ες τό Πα­νε­πι­στή­μι­ο τς Κων­σταν­τι­νου­πό­λε­ως, με­γά­λος λό­γι­ος Θε­ό­δω­ρος Με­το­χί­της ν­θου­σι­α­σμέ­νος νά το πε: «Παι­δί μου, ο­τε ­δι­ος ­ρι­στο­τέ­λης θά μπο­ρο­σε νά κ­φρα­στε κα­τά κα­λύ­τε­ρο τρό­πο».
Θε­ο­λο­γί­α
­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ­σπού­δα­σε ες τήν Θε­ο­λο­γι­κή Σχο­λή τς ρ­θο­δό­ξου κ­κλη­σί­ας. Δέν ­ταν κά­ποι­ο ­δρυ­μα κρα­τι­κό, δι­ό­τι Θε­ο­λο­γι­κή Σχο­λή ε­ναι τό μο­να­στή­ρι, ε­ναι τό (κοι­νο­βι­α­κό) μο­να­στή­ρι. Μέ­σα στό μο­να­στή­ρι ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ­γι­νε Θε­ο­λό­γος. Μέ­σα ­πό τήν ­σκη­ση καί τήν πνευ­μα­τι­κή ζω­ή. Ες τό Πα­πί­κι­ον ­ρος, μεταξύ Μακεδονίας καί Θράκης, στό ­γι­ον ­ρος καί στήν Βέ­ροι­α, μέ τή α­στη­ρο­τά­τη ­σκη­σή του. Πέν­τε ­μέ­ρες τς ­βδο­μά­δος ­ταν ­πο­μο­νω­μέ­νος ες τήν ­να­χω­ρη­τι­κή ­σκη­ση, τήν βα­ρει­ά ­σκη­σή του, καί δύ­ο ­μέ­ρες κα­τέ­βαι­νε γι­ά νά συ­ζη­τή­σει μέ τό μο­να­στι­κό σ­μα τά προ­βλή­μα­τα, νά με­τά­σχει δη­λα­δή στήν κοι­νω­νι­κή ν ­γί­ Πνεύ­μα­τι ζω­ή τν συμ­μο­να­στν του.
­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ­να­δεί­χθη­κε σέ μέ­γα Θε­ο­λό­γο τς κ­κλη­σί­ας, δι­ό­τι ε­χε τίς κα­τάλ­λη­λες προ­ϋ­πο­θέ­σεις. ­ταν Θε­ο­λό­γος τς ­σκή­σε­ως, τς με­τα­νοί­ας, καί ­χι Θε­ο­λό­γος τν πτυ­χί­ων καί τν πα­νε­πι­στη­μι­α­κν τί­τλων. ­πι­τρέψ­τε μου νά τό π. Μέ ­ξί­ω­σε Θε­ός, τό λέ­γω γι­α­τί τώ­ρα βρί­σκο­μαι στό τε­λευ­τα­ο στά­δι­ο τς ζω­ς μου, δέν ξέ­ρω πό­σο Θε­ός θά μ᾿ ­φή­σει στόν κό­σμο, γ­γί­ζω τά ­βδο­μήν­τα. Λέ­γω συ­νή­θως, ­σα πτυ­χί­α καί νά ­χου­με δέν μς κα­τα­ξι­ώ­νουν ς Θε­ο­λό­γους. Μέ τή Χά­ρη το Θε­ο ­χω πέν­τε πα­νε­πι­στη­μι­α­κά δι­πλώ­μα­τα, τρία πτυχία καί δύ­ο «Ντο­κτο­ρά», δι­δα­κτο­ρι­κούς τί­τλους, δι­δα­κτο­ρι­κό Θε­ο­λο­γί­ας καί Φιλοσοφίας - ­στο­ρί­ας, ατά σέ ξέ­νο Πα­νε­πι­στή­μι­ο. Γι­α­τί τά ε­πα α­τά; Γι­ά νά ­πα­να­λά­βω α­τό πού ­ρέ­σκο­μαι νά λέ­γω συ­νή­θως, ­τι ­λα α­τά, ο τί­τλοι καί τά πτυ­χί­α ε­ναι μη­δέν καί κά­τω το μη­δε­νός, μη­δέν καί κά­τω το μη­δε­νός, ­να τί­πο­τα. ­κε­νο, τό ­πο­ο χρει­ά­ζο­μαι καί μά­λι­στα ς Κλη­ρι­κός, ε­ναι μι­ά χ­τί­δα τς Χά­ρι­τος το Θε­ο. Λί­γη Χά­ρη Θε­ο χρει­ά­ζο­μαι, γι­ά νά ν­τα­πο­κρι­θ ες τίς ­παι­τή­σεις το δι­α­κο­νή­μα­τος καί λει­τουρ­γή­μα­τός μου, καί σ᾿ α­τό πι­στεύ­ω ­τι θά συμ­φω­νον ­λοι ο σε­βα­στοί συ­νά­δελ­φοι ν Χρι­στ, πού ε­ναι στό ­γι­ον Β­μα.
­γι­νε, λοι­πόν, μ’ α­τήν τήν Θε­ο­λο­γί­α συ­νε­χι­στής τν ­γί­ων Πα­τέ­ρων, ς Θε­ο­λό­γος κα­τε­ξο­χήν τς πα­ρα­δό­σε­ως. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς ν­τά­χθη­κε σέ μι­ά σκυ­τα­λο­δρο­μί­α το ­γί­ου Πνεύ­μα­τος, ­ποί­α ρ­χί­ζει μέ τούς ­πο­στό­λους, τούς ­πο­στο­λι­κούς Πα­τέ­ρες, μέ πρ­τον τόν ­γι­ο ­γνά­τι­ο ν­τι­ο­χεί­ας, συ­νε­χί­ζε­ται μέ τόν ­γι­ο Ε­ρη­να­ο, μέ τόν ­γι­ο Κυ­πρι­α­νό, φθά­νει στό Μέ­γα ­θα­νά­σι­ο, τούς Καπ­πα­δό­κες Πα­τέ­ρες, τούς Κυ­ρίλ­λους, τν ­ε­ρο­σο­λύ­μων καί τς ­λε­ξαν­δρεί­ας, καί συ­νε­χί­ζε­ται α­τή σκυ­τα­λο­δρο­μί­α μέ τόν Μά­ξι­μο τόν ­μο­λο­γη­τή, τόν Μέ­γα Φώ­τι­ο τόν 9ο α­­να, γι­ά νά κο­ρυ­φω­θε τόν 14ο α­­να στόν ­γι­ο Γρη­γό­ρι­ο τόν Πα­λα­μ καί ν συ­νε­χεί­ στούς ­γί­ους Κολ­λυ­βά­δες Πα­τέ­ρες, τούς ­συ­χα­στές το 18ου α­ώ­να.
­πό τήν λ­λη πλευ­ρά, Φώ­τι­ος, Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς καί Μάρ­κος Ε­γε­νι­κός ε­ναι στήν ε­θεί­α γραμ­μή τς πα­ρα­δό­σε­ως, ­ποί­α προ­έ­βα­λε τούς ­γί­ους Πα­τέ­ρες, τήν σκέ­ψη τους καί τήν βι­οτή τους ­πέ­ναν­τι στήν λ­λο­τρι­ω­μέ­νη καί δι­ε­στραμ­μέ­νη Δυ­τι­κή Χρι­στι­α­νο­σύ­νη. Πα­ρ᾿ ­λα α­τά, ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς - Θε­ός τό ­πέ­τρε­ψε, γι­ά νά τόν δυ­να­μώ­σει πε­ρισ­σό­τε­ρο- ­γι­νε καί ­μο­λο­γη­τής τς πί­στε­ως. Κα­τη­γο­ρή­θη­κε ς και­νο­τό­μος καί μά­λι­στα ς α­ρε­τι­κός. Α­τή ­τα­νε κρί­ση το 14ου α­­νος.
Με­τά τήν Πεν­θέ­κτη Ο
­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δο (691/2) ­χου­με τέ­τοι­α πα­ρα­δείγ­μα­τα μέ­σα στή ζω­ή τς κ­κλη­σί­ας, ­πό τά τέ­λη το 7ου α­­νος καί ­ξς. Ο ­γι­οι νά θε­ω­ρον­ται ς και­νο­τό­μοι, ο ­γι­οι νά θε­ω­ρον­ται ς α­ρε­τι­κοί, δι­ό­τι δέν συμ­φω­νο­σαν μέ μι­ά πο­λι­τι­κή Θε­ο­λο­γί­α, ­ποί­α ε­χε δι­α­δο­θε, μέ ­ε­ράρ­χες καί Θε­ο­λό­γους, ο ­πο­οι προ­σπα­θο­σαν νά τά ­χουν κα­λά μέ τήν ­ξου­σί­α, γι­ά νά καρ­πον­ται ­φέ­λη γή­ι­να καί προ­σω­ρι­νά. Τό 1343 ­φυ­λα­κί­σθη ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς στή φυ­λα­κή τν ­να­κτό­ρων καί τό 1344 κα­τα­δι­κά­σθη­κε σέ ­κοι­νω­νη­σί­α! Σύ­νο­δοι ε­χαν κα­τα­δι­κά­σει πα­λαι­ό­τε­ρα τόν ­ε­ρό Χρυ­σό­στο­μο, (σκεφ­τε­τε τόν ­ε­ρό Χρυ­σό­στο­μο!) δύ­ο φο­ρές σέ ­ξο­ρί­α, ­στε νά πε­θά­νει στήν ­ξο­ρί­α. ­νά­λο­γες Σύ­νο­δοι κα­τε­δί­κα­σαν τόν ­γι­ο Γρη­γό­ρι­ο τόν Πα­λα­μ, γι­α­τί δέν ­ταν πρό­θυ­μος νά ­πη­ρε­τή­σει τά συμ­φέ­ρον­τα τν ­σχυ­ρν το κ­κλη­σι­α­στι­κο χώ­ρου καί τς πο­λι­τεί­ας. Δέν ε­ναι σπά­νι­ο τό φαι­νό­με­νο, ­γα­πη­τοί ­δελ­φοί, Σύ­νο­δοι πού θε­ω­ρον­ται ρ­θό­δο­ξοι, νά ­θω­ώ­νουν τούς ­νό­χους καί νά κα­τα­δι­κά­ζουν τούς ­γί­ους. Α­τό τό φαι­νό­με­νο, πού ση­μαί­νει δι­α­στρο­φή τς Πα­ρα­δό­σε­ως κ μέ­ρους των, πού ποκαλύπτει τήν κ­κο­σμί­κευ­ση το κ­κλη­σι­α­στι­κο χώ­ρου, θά συ­νε­χί­ζε­ται ­σο ­πάρ­χει ­μαρ­τί­α, καί φοβερά ποστασία, μέ­σα στό ρά­σο. τ­σι, λοι­πόν, -θά μο ­πι­τρέ­ψε­τε πα­ρεν­θε­τι­κά- νά προ­σθέ­σω κά­τι: Συ­νή­θως λέ­γου­ν κά­ποι­οι, καί δέν ε­ναι ­στο­χο τό ­ρώ­τη­μα, γι­α­τί δέν συμ­με­τέ­χουν καί ο λα­ϊ­κοί, μέ­λη καί α­τοί το Σώ­μα­τος το Χρι­στο, ες τάς Συ­νό­δους τς κ­κλη­σί­ας. Ο ­γι­οι Πα­τέ­ρες τά ­χουν δι­α­τά­ξει κα­τά τέ­τοι­ο τρό­πο, ­στε δέν χρει­ά­ζε­ται ο­τε ­μες ο πρε­σβύ­τε­ροι, ο­τε ο λα­ϊ­κοί νά συμ­με­τέ­χου­με στίς Συ­νό­δους. Δι­ό­τι τό­τε θά ρ­χί­σει τό ­ρώ­τη­μα: γι­α­τί α­τός καί ­χι ­γώ!
­πί­σκο­πος με­τέ­χει στή Σύ­νο­δο, με­τα­φέ­ρον­τας σ’ α­τή­ν α­τού­σι­α τή γνώ­μη το ποι­μνί­ου του. ­ταν, λοι­πόν, κά­θε ­πί­σκο­πος μέ­σα στή Σύ­νο­δο κ­φρά­ζει τήν γνώ­μη τς το­πι­κς του κ­κλη­σί­ας, τό­τε συμ­με­τέ­χει σ’ α­τήν, μ­με­σα, καί τό πλή­ρω­μά της. Φτά­σα­με ­μως σέ κα­τα­στά­σεις, ­γα­πη­τοί ­δελ­φοί, πού λ­λη ε­ναι γνώ­μη το λα­ο, λ­λη ε­ναι γνώ­μη τν πρε­σβυ­τέ­ρων, το κλή­ρου το ε­ρυ­τέ­ρου, λ­λη ε­ναι γνώ­μη τν ­πι­σκό­πων καί τε­λι­κά λ­λα ­πο­φα­σί­ζουν ο Σύ­νο­δοι. Α­τή ε­ναι κα­κο­τυ­χί­α, ­ποί­α μς δέρ­νει. Καί θά μο πιτραπε ταπεινά νά ­πο­βάλ­ω γο­νυ­πε­τής, τήν πα­ρά­κλη­σή μου στήν ­ε­ρά Σύ­νο­δο. ς πνεύ­σει καί σ᾿ α­τήν ­νας ­έ­ρας Πα­τε­ρι­κός. ς γί­νει καί στή Σύ­νο­δό μας μί­α ­να­γέν­νη­ση, Πα­τε­ρι­κή ­μως καί ­πο­στο­λι­κή καί Προ­φη­τι­κή. Κι ς ­κού­ει τή φω­νή το ποι­μνί­ου - Σύ­νο­δος-, δι­ό­τι θά λ­θει ­πο­χή, ­που ο ­τα­ξί­ες πού συμ­βαί­νου­ν στό πε­ζο­δρό­μι­ο κα­θη­με­ρι­νά, θά ε­σέλ­θου­ν καί μέ­σα στήν κ­κλη­σί­α. Μό­λις ­λο­κλη­ρω­θε σχε­δι­α­ζό­με­νος χω­ρι­σμός κ­κλη­σί­ας-Πο­λι­τεί­ας, μέ τήν πλέ­ον ρ­νη­τι­κή ν­νοι­α το ­ρου, τό­τε θά κα­ταν­τή­σου­με χει­ρό­τε­ρα ­πό τούς Πα­λαι­ο­η­με­ρο­λο­γί­τες. Καί ν δέν θε­λή­σου­με μέ πρώ­τους τούς ­πι­σκό­πους μας, τούς ­ποί­ους σέ­βο­μαι ­πό­λυ­τα, ­άν δέν θε­λή­σου­με νά σω­φρο­νι­σθο­με καί νά μήν προ­κα­λο­με τόν λα­ό το Θε­ο, θά φθά­σου­με σέ φο­βε­ρές κα­τα­στά­σεις στό χ­ρο τόν κ­κλη­σι­α­στι­κό. Δέν ε­μαι προ­φή­της, λ­λά Θε­ός μο ­πέ­τρε­ψε νά ­σχο­λο­μαι μέ τήν ­πι­στή­μη τς ­στο­ρί­ας. ­στο­ρι­κός ρ­γά­ζε­ται πά­νω σέ νο­μο­τέ­λει­ες. ­χι λοι­πόν μέ τήν δι­αί­σθη­ση Προ­φή­του, δι­ό­τι ε­μαι ­κά­θαρ­τος καί ­σή­μαν­τος, λ­λά μέ τήν δι­αί­σθη­ση πού μο δί­νει χ­ρος τς ­στο­ρί­ας, προ­βλέ­πω ­τι ­κε θά κα­τα­λή­ξου­με. Κλεί­νω τήν πα­ρέν­θε­ση.
­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ­πε­λευ­θε­ρώ­θη­κε τό 1343 καί πό τό 1347 μέ­χρι τό 1359, μέ­χρι τήν κοί­μη­σή του, διετέλεσε ρ­χι­ε­πί­σκο­πος Θεσ/κης. Τό 1368, ­πως ε­πα, Σύ­νο­δος το Πα­τρι­αρ­χεί­ου γι­ά πρώ­τη φο­ρά στήν ­στο­ρί­α ­πεμ­βαί­νει γι­ά νά δι­α­κη­ρύ­ξει, ­χι νά ­γι­ο­ποι­ή­σει, -α­τά ε­ναι φράγ­κι­κα, δέν ­χου­με ­γι­ο­ποί­η­ση- λ­λά ­πεμ­βαί­νει Σύ­νο­δος νά δι­α­κη­ρύ­ξει τήν ­γι­ό­τη­τά του, τήν ­πάρ­χου­σα καί ­πο­δει­κνυ­ο­μέ­νη, ­χι ­πό τά βι­βλί­α του, λ­λά ­πό τά θαύ­μα­τά του.

Θεσμός τν Οικουμενικν Συνόδων

Μι­λή­σα­με
­μως στόν τί­τλο γι­ά 9η Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δο. Ποι­ά ε­ναι 9η Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος, μέ τήν ­ποί­α θά συν­δέ­σου­με τήν πα­ρου­σί­α το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ; Ε­ναι γνω­στό ­πό τήν ­στο­ρί­α, ­τι ­χου­με ­πί­ση­μα ­πτά Ο­κου­με­νι­κές Συ­νό­δους. Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος ε­ναι τό ­νώ­τε­ρο κρι­τή­ρι­ο τς κ­κλη­σι­α­στι­κό­τη­τος. Γι­ά μς τούς ρ­θο­δό­ξους ­ψί­στη μορ­φή κ­κλη­σι­α­στι­κο πο­λι­τεύ­μα­τος ε­ναι Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος. Κορυφή μας δέν ε­ναι ­νας ν­θρω­πος, ­νας Πά­πας -­δ ε­ναι ο­σι­α­στι­κή δι­α­φο­ρά μας μέ τόν πα­πι­σμό. Ο Προ­τε­στάν­τες τά κα­τήρ­γη­σαν ­λα, καί ε­ναι πι­ό ν­τι­μοι ­πό τούς πα­πι­κούς. Ε­ναι πι­ό ν­τι­μοι, γι­α­τί δέ θέ­λη­σαν νά κρα­τή­σουν τί­πο­τε ­πό τήν πα­ρά­δο­ση τς κ­κλη­σί­ας καί νά τό δι­α­στρε­βλώ­νουν. Πα­πι­σμός ­μως ­πο­κα­τέ­στη­σε τήν Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δο μέ τόν Πά­πα καί τήν ­κα­νε ρ­γα­νο το πα­πι­σμο τήν Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δο, θεραπαινίδα τν παπικν σχεδίων.
Στήν
ρ­θο­δο­ξί­α ­πάρ­χει καί θά ­πάρ­χει μέ­χρι τέ­λους τς ­στο­ρί­ας, ς ­ψι­στος θε­σμός ες τήν ζω­ήν της, Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος. Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος –ο­κου­με­νι­κή ση­μαί­νει Σύ­νο­δος ­λου το κρά­τους. Κα­τά τόν ­ρο το Ξε­νο­φν­τος καί στό λ­λη­νι­κό Βυ­ζάν­τι­ο, στήν λ­λη­νι­κή, δη­λα­δή, Ρω­μα­νί­α, λέ­ξη Ο­κου­μέ­νη, ση­μαί­νει κα­τ᾿ ο­σί­αν τό κρά­τος, ο­κου­με­νι­κός δι­δά­σκα­λος, ο­κου­με­νι­κοί πα­τέ­ρες κ.ο.κ.­-. Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος, λοι­πόν, ε­ναι Σύ­νο­δος ­λου το κρά­τους καί ν­τι­με­τω­πί­ζει τά με­γά­λα προ­βλή­μα­τα τς πί­στε­ως καί τά­ξε­ως τς κ­κλη­σί­ας. Ο Ο­κου­με­νι­κές Σύ­νο­δοι προ­ϋ­πο­θέ­τουν κρί­σεις ες τό σ­μα τς κ­κλη­σί­ας, πού ση­μαί­νει ­τι ­πει­λε­ται σω­τη­ρί­α. Καί τό­τε ρ­χε­ται ς στό­μα τς κ­κλη­σί­ας Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος, γι­ά νά δι­α­κη­ρύ­ξει, σέ κά­θε πε­ρί­πτω­ση, τήν σώ­ζου­σα ­λή­θει­α, σύμ­φω­να μέ τούς Πα­τέ­ρες, τούς ­πο­στό­λους, τούς Προ­φ­τες καί τίς Μη­τέ­ρες ­λων τν α­ώ­νων. ­χου­με ­πί πα­ρα­δείγ­μα­τι τήν 1η καί τήν 2α Οκ. Σύ­νο­δο, 325 καί 381, ο ­πο­ες ­σχο­λή­θη­καν μέ τό πρό­βλη­μα, τή μά­στι­γα κα­λύ­τε­ρα, το ­ρει­α­νι­σμο καί τό Τρι­α­δο­λο­γι­κό πρό­βλη­μα. ­χου­με, λοι­πόν, τό 381 τήν ­μο­λο­γί­α τς πί­στε­ως πού ε­ναι τό «Πι­στεύ­ω», τό ­πο­ο ­παγ­γέλ­λου­με στήν Θ. Λει­τουρ­γί­α καί σέ πολ­λές λ­λες ­κο­λου­θί­ες. Τό «Πι­στεύ­ω» ε­ναι ­μο­λο­γί­α τς πί­στε­ως πού σώ­ζει, πού ­δη­γε στή θέ­ω­ση, μέ βά­ση τίς α­ρέ­σεις πού προ­έ­κυ­ψαν ­πό τόν ­ρει­α­νι­σμό. Δέν ε­ναι λόκληρη πί­στις τς κ­κλη­σί­ας.
Τήν πε­ρα­σμέ­νη Κυ­ρι­α­κή -πι­στεύ­ω
­τι κι ­δ, ­πως καί σέ ­λη τήν ρ­θο­δο­ξί­α- ­νε­γνώ­σθη ­να μέ­ρος το Συ­νο­δι­κο τς ρ­θο­δο­ξί­ας. Τό Συ­νο­δι­κόν ε­ναι συ­νέ­χει­α το Συμ­βό­λου τς πί­στε­ως. ρ­χι­σε νά συν­τάσ­σε­ται στήν Σύ­νο­δο το 843, πού ­γι­νε ­να­στή­λω­ση τν ­γί­ων Ε­κό­νων, καί ­λο­κλη­ρώ­θη­κε τόν 14ον α., στήν ­πο­χή το γ. Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ, πε­ρι­λαμ­βά­νον­τας καί ­λες τίς με­τα­γε­νέ­στε­ρες, με­τά τό 843, α­ρέ­σεις. Τό Συ­νο­δι­κόν τς ρ­θο­δο­ξί­ας ε­ναι προ­έ­κτα­ση, ­πέ­κτα­ση το Συμ­βό­λου τς Πί­στε­ως. μα­κα­ρί­της Κο­ρα­ς, ­πο­ος θέ­λη­σε νά δι­α­μορ­φώ­σει ­λον τόν λ­λη­νι­κό βί­ο, ­λε­γε: «Δέ­χο­μαι τό Σύμ­βο­λο τς Πί­στε­ως, ­ρα ε­μαι ρ­θό­δο­ξος»! λ­λά καί ο Προ­τε­στάν­τες καί ο πα­πι­κοί, ­στω μέ τήν μι­κρή λ­λα­γή, πού ­χει με­γά­λη ση­μα­σί­α βέ­βαι­α, το F­i­l­i­o­q­ue, τό ­δι­ο Σύμ­βο­λο δέ­χον­ται. ­κε­νο πού χα­ρα­κτη­ρί­ζει τήν ρ­θο­δο­ξί­α ε­ναι συ­νέ­χει­α το Συμ­βό­λου τς Πί­στε­ως, καί σ᾿ α­τήν ­νή­κει τό κεί­με­νο το Συ­νο­δι­κο τς ρ­θο­δο­ξί­ας.
­πό τήν 3η μέ­χρι τήν 7η Οκ. Σύ­νο­δο, μέ­χρι τό 787, ­χου­με ν­τι­με­τώ­πι­ση ­πό τούς ­γί­ους μας το Χρι­στο­λο­γι­κο προ­βλή­μα­τος. Ε­ναι ο σχέ­σεις τν δύ­ο φύ­σε­ων, ν­θρω­πί­νης καί θεί­ας ες Χρι­στόν, τν δύ­ο ­νερ­γει­ν, θεί­ας καί ν­θρω­πί­νης καί τν δύ­ο θε­λή­σε­ων, μέ κο­ρύ­φω­ση ες τό πρό­βλη­μα το ε­κο­νι­σμο το Θεί­ου Λό­γου. ν ε­ναι δυ­να­τόν Θε­ός Λό­γος, πού ­σαρ­κώ­θη «δι᾿ ­μς τούς ν­θρώ­πους καί δι­ά τήν ­με­τέ­ραν σω­τη­ρί­αν», ν ε­ναι δυ­να­τόν νά ε­κο­νι­σθε. ­χου­με μί­α σύγ­κρου­ση με­τα­ξύ το λ­λη­νι­κο πνεύ­μα­τος πού δέ­χε­ται τόν ε­κο­νι­σμό, καί το ­σι­α­τι­κο πνεύ­μα­τος, μέ ­λα τά πα­ρα­κλά­δι­α του πού ρ­νε­ται α­τόν τόν ε­κο­νι­σμό, ­δη στήν Πα­λαι­ά Δι­α­θή­κη. Καί ­πό­φα­ση, δι­α­κή­ρυ­ξη κα­λύ­τε­ρα τν ­γί­ων Πα­τέ­ρων (7η Οκ. Σύ­νο­δος καί Σύ­νο­δος το 843) ε­ναι ­τι, ­φο Θε­ός Λό­γος προ­σέ­λα­βε τόν ν­θρω­πο ­λό­κλη­ρο, ψυ­χή καί σ­μα, καί ­χου­με ν Χρι­στ τέ­λει­ον ν­θρω­πον καί τέ­λει­ον Θε­όν, ε­κο­νί­ζε­ται Θε­ος Λό­γος, κα­τά τήν ν­θρώ­πι­νη φύ­ση Του. Καί τ­σι μπο­ρο­με νά ­χου­με τόν ­η­σον Χρι­στόν σέ ε­κό­νες καί νά προ­σκυ­νο­με δι­ά τς ν­θρω­πί­νης φύ­σε­ως, τήν θε­ό­τη­τα το ­η­σο Χρι­στο. Α­τό ε­ναι τε­ρά­στι­ο ­πί­τευγ­μα τς κ­κλη­σί­ας, λ­λά καί το λ­λη­νι­κο πνεύ­μα­τος, τό ­πο­ο προ­σέ­φε­ρε καί α­τό τήν πα­ρά­δο­σή του, γι­ά νά κ­φρα­σθε, νά ­νι­σχυ­θε καί νά κη­ρυ­χθε σέ ­λο τόν κό­σμο ρ­θο­δο­ξί­α.
­άν ε­χα­με τόν ­η­σον Χρι­στόν σή­με­ρα, (βέ­βαι­α ­κε­νος ­πέ­λε­ξε τό πό­τε θά ρ­χε­το μέ­σα στήν ­στο­ρί­α ς Θε­άν­θρω­πος), ­άν ­η­σος Χρι­στός κυ­κλο­φο­ρο­σε ­νά­με­σά μας σή­με­ρα, θά μπο­ρού­σα­με μέ μί­α κι­νη­μα­το­γρα­φι­κή μη­χα­νή μέ μί­α φω­το­γρα­φι­κή μη­χα­νή νά ­πο­τυ­πώ­σου­με τήν μορ­φή του, ­πως θά φαι­νό­ταν ­δι­ος ­νά­με­σά μας. Α­τό ε­ναι τε­ρά­στι­α νί­κη, ­πα­να­λαμ­βά­νω, τς ρ­θο­δο­ξί­ας καί λύ­σις το Χρι­στο­λο­γι­κο προ­βλή­μα­τος.
­πάρ­χει ­μως καί 8η Οκ. Σύ­νο­δος. Ε­ναι Σύ­νο­δος το 879, ­πί Μ. Φω­τί­ου. γνω­στός δογ­μα­το­λό­γος καί δά­σκα­λός μας, ­ω­άν­νης Καρ­μί­ρης, στήν Θε­ο­λο­γι­κή Σχο­λή ­θη­νν, ­λε­γε ­τι Σύ­νο­δος το 879 ­πί Μ. Φω­τί­ου, ε­ναι τε­λευ­ταί­α πρό το Σχί­σμα­τος Γε­νι­κή Σύ­νο­δος τς ρ­χαί­ας κ­κλη­σί­ας, μέ ­λα τά γνω­ρί­σμα­τα Οκ. Συ­νό­δου. Σύ­νο­δος α­τή κα­τα­δι­κά­ζει τήν δυ­τι­κή λ­λο­τρί­ω­ση ες τήν δι­α­τύ­πω­ση το F­i­l­i­o­q­ue, τς κ­πο­ρεύ­σε­ως δη­λα­δή το ­γί­ου Πνεύ­μα­τος, ­χι μό­νο ­πό τόν Πα­τέ­ρα, ­πως Χρι­στός μας τό λέ­ει στό 15:26 το κα­τά ­ω­άν­νην Ε­αγ­γε­λί­ου -« πα­ρά το Πα­τρός κ­πο­ρεύ­ε­ται»- λ­λά καί «κ το Υ­ο».
Θά μο
­πι­τρέ­ψε­τε, μι­λών­τας γι­ά θε­ο­λο­γι­κά θέ­μα­τα νά π ­τι ε­ναι ­πό­θε­ση ­χι ­παγ­γελ­μα­τι­ν τς Θε­ο­λο­γί­ας, λ­λά ε­ναι ­πό­θε­ση ­λου το Σώ­μα­τος, ­πως πί­στις μας τόν 19ο α. ­ταν ­πό­θε­ση καί το ­γραμ­μά­του –σχο­λι­κά- Μα­κρυ­γι­άν­νη. Χρι­στι­α­νός ρ­θό­δο­ξος, ­πο­ος δέν ζη­τε νά ­νη­με­ρω­θε καί νά κα­τα­νο­ή­σει τά προ­βλή­μα­τα τς πί­στε­ως, δέν ε­ναι ρ­θό­δο­ξος. Γι’ α­τό δι­ά­φο­ροι χ­ροι πού πα­ρου­σι­ά­ζον­ται ς ρ­θό­δο­ξοι ­πό τόν 19ο α. μέ­χρι σή­με­ρα, ­σχο­λον­ται μέ ­θι­κο­λο­γι­κά, μέ ­θι­κι­στι­κά προ­βλή­μα­τα καί νο­μί­ζουν ­τι ­να­σχό­λη­ση μέ τά δογ­μα­τι­κά, -λό­γ τν σφαλ­μά­των το Μα­κρά­κη- θά ­δη­γή­σει σέ πα­ρε­κτρο­πές. ­χι ­δελ­φοί μου, μέ τα­πεί­νω­ση, μέ φό­βο Θε­ο καί μέ τήν στή­ρι­ξη τν Γε­ρόν­των, τν πνευ­μα­τι­κν μας, πρέ­πει νά ­πι­δι­ώ­κου­με νά κα­τα­νο­ή­σου­με τά θε­ο­λο­γι­κά προ­βλή­μα­τα καί τή ση­μα­σί­α τους. Γι­α­τί τά λέ­ω α­τά;
Κά­πο­τε
­νας κα­θη­γη­τής στό Πα­νε­πι­στή­μι­ο τς Θεσ­σα­λο­νί­κης, τό 1981 σέ ­να συ­νέ­δρι­ο (α­ω­νί­α του μνή­μη) μο λέ­ει: «Μά ε­ναι δυ­να­τόν νά ­ρί­ζου­με, νά φι­λο­νι­κο­με μέ τούς Δυ­τι­κούς χρι­στι­α­νούς γι­ά μί­α λε­ξού­λα; (γι­ά τό F­i­l­i­o­q­ue). Καί τό­τε πα­πα-Γι­ώρ­γης – Θε­ός φώ­τι­σε- το ε­πα ­να ­πι­χεί­ρη­μα πού τό κη­ρύσ­σω μέ­χρι σή­με­ρα. Λέ­ω, πώς ­πάρ­χει μί­α φρα­σού­λα πού λέ­γε­ται βλα­σφη­μί­α. Βλα­σφη­μο­με τόν Θε­όν, τόν Χρι­στόν μας, τήν Πα­να­γί­α καί πολ­λά λ­λα πρό­σω­πα τς κ­κλη­σι­α­στι­κς μας πί­στε­ως. α­ρε­τι­κός, ἔστω καί μέ μί­α φρά­ση, ­κτο­ξεύ­ει συ­νε­χς βλα­σφη­μί­α κα­τά το Θε­ο. Πς ε­ναι δυ­να­τόν, λοι­πόν, ­στω καί σέ ­τε­λες Θ. Λει­τουρ­γί­ες νά με­τέ­χου­με μέ τούς α­ρε­τι­κούς, ­ταν α­τό πού λέ­γουν, α­τό πού δι­δά­σκουν, πα­πι­σμός, τό πρω­τε­ον, τό ­λά­θη­τον, ε­ναι ­κτό­ξευ­ση «κα­τά ρι­πάς» βλα­σφη­μι­ν ­ναν­τί­ον το Θε­ο; ­μες μέ τούς λό­γους τν ­γί­ων μας, χω­ρίς νά ­σχυ­ρί­ζο­μαι ­τι ­μες ε­μα­στε κα­λύ­τε­ροι ς ν­θρω­ποι, λ­λά μέ τούς λό­γους τν ­γί­ων μας ­μνο­με θε­α­ρέ­στως τόν Θε­όν. ­κε­νοι μέ τά λό­γι­α τν Πα­πν καί τν ψευ­δο­συ­νό­δων τους βλα­σφη­μον συ­νε­χς τόν Θε­ό. Πς ε­ναι δυ­να­τόν, λοι­πόν, νά ­πάρ­ξει κοι­νω­νί­α; Κα­τα­λα­βαί­νε­τε τή ση­μα­σί­α καί μι­ς μι­κρς λέ­ξε­ως ­κό­μη. ν τό σκε­φθε­τε τ­σι, ­τι κά­θε α­ρε­τι­κή πα­ρέκ­κλι­ση ε­ναι βλα­σφη­μί­α κα­τά το Θε­ο, θά κα­τα­λά­βε­τε, γι­α­τί ο ­γι­οι Πα­τέ­ρες τρέ­μουν κυ­ρι­ο­λε­κτι­κά, ­ταν ­κο­νε τά λό­γι­α τν α­ρε­τι­κν. ­μες ­χου­με φθά­σει, μι­λ γι­ά τόν ­αυ­τό μου, σέ τέ­τοι­α ­ναι­σθη­σί­α, ­στε ­κο­με συ­νε­χς νά βλα­σφη­με­ται Θε­ός καί δέ μς ν­δι­α­φέ­ρει κα­θό­λου. Ε­ναι θά­να­τος πνευ­μα­τι­κός, νάρ­κω­ση πνευ­μα­τι­κή!
8η Οκ. Σύ­νο­δος ε­ναι σύ­νο­δος το 879, ­ποί­α κα­τα­δι­κά­ζει τό F­i­l­i­o­q­ue, τήν προ­σθή­κη τς φρά­σε­ως α­τς ες τό Σύμ­βο­λον καί κυ­ρί­ως ­κεί­νους πού ε­σή­γα­γαν στό Σύμ­βο­λον α­τή τήν προ­σθή­κη, δη­λα­δή τόν φραγ­κι­κό κό­σμο καί τήν ­γε­σί­α του.

Διάσταση νατολς καί Δύσεως

­πάρ­χει ­μως καί 9η Οκ. Σύ­νο­δος. Ε­ναι ο Σύ­νο­δοι τς πε­ρι­ό­δου τς ­κρή­ξε­ως το προ­βλή­μα­τος πού ­φο­ρο­σε στόν ­συ­χα­σμό. Δέν ε­ναι «­συ­χα­στι­κές ­ρι­δες», ο Φράγ­κοι μς μά­θα­νε νά τίς λέ­με ­συ­χα­στι­κές ­ρι­δες. Ε­ναι ­κρη­ξη τς ν­τι­στά­σε­ως τν ­συ­χα­στν, τν ρ­θο­δό­ξων δη­λα­δή, ­πέ­ναν­τι στίς πα­πι­κές καί σχο­λα­στι­κές προ­κλή­σεις.
Ε
­ναι ο Σύ­νο­δοι το 1341, το 1347, το 1351, μέ κα­τα­κλεί­δα τήν Σύ­νο­δο πού ­νέ­φε­ρα πρίν, το 1368. ­φορ­μή ­δό­θη­κε ­πό τά προ­βλή­μα­τα, τά ­πο­α δη­μι­ούρ­γη­σε σύγ­κρου­ση τν δύ­ο πα­ρα­δό­σε­ων, τς ­να­το­λς καί τς Δύ­σε­ως. ­πί­σης σχο­λα­στι­κοί το Βυ­ζαν­τί­ου, τς Ρω­μα­νί­ας, λα­τι­νί­ζον­τες, ρί­χνουν λά­δι στή φω­τι­ά. ­κε­να ­μως τά πρό­σω­πα, τά ­πο­α ­γον­ται, στήν δι­α­σπο­ρά πλα­νν ες τήν ρ­θο­δο­ξο ­να­το­λή ε­ναι, ­πως ξέ­ρε­τε, Βαρ­λα­άμ Κα­λα­βρός καί Γρη­γό­ρι­ος ­κίν­δυ­νος Πο­λυ­κίν­δυ­νος, ­πως τόν ­λε­γαν, μα­θη­τής του.
Βαρ­λα­άμ καί ­κίν­δυ­νος λ­λά καί ο λ­λοι ­πα­δοί τους, με­τέ­φε­ραν τήν δυ­τι­κή λ­λο­τρίω­ση στήν ­να­το­λή. ­δη στή Δύ­ση ε­χε δι­α­μορ­φω­θε ­νας λ­λος Χρι­στι­α­νι­σμός, ε­χε λ­λά­ξει ο­σί­α το Χρι­στι­α­νι­σμο μέ τήν κ­κο­σμί­κευ­ση το Χρι­στι­α­νι­σμο στή Δύ­ση, ­ποί­α κ­κο­σμί­κευ­ση σαρ­κώ­νε­ται καί κο­ρυ­φώ­νε­ται στήν δη­μι­ουρ­γί­α το πα­πι­κο κρά­τους.
­μες σή­με­ρα, μέ ποι­όν Πά­πα μι­λο­με; Μέ τόν Πά­πα ­πί­σκο­πο, ­στω καί s­u­p­er ­πί­σκο­πο, ­πως θέ­λει νά ­νο­μά­ζε­ται, -γε­νι­κός ­πί­σκο­πος ­πε­ρά­νω ­λων τν ­πι­σκό­πων- μέ τόν Πά­πα βα­σι­λέ­α καί α­το­κρά­το­ρα καί ρ­χη­γό κρά­τους; Δι­ε­ρω­τ­μαι α­τοί πού δι­ε­ξά­γουν τέ­τοι­ους δι­α­λό­γους, πό­τε θά τό συ­νει­δη­το­ποι­ή­σουν; Δύ­ο τι­νά συμ­βαί­νουν. δέν μπο­ρον νά τά κα­τα­λά­βουν τά προ­βλή­μα­τα –κά­τι πού δέν θέ­λω νά πι­στέ­ψω, γι­α­τί δι­α­θέ­τουν λο­γι­κό κα­λύ­τε­ρο ­πό τό δι­κό μου-, ­δι­α­φο­ρον καί τά θε­ω­ρον ­λα α­τά ­νευ ση­μα­σί­ας, ­σχο­λού­με­νοι μέ κοι­νω­νι­κά, μέ πο­λι­τι­κά καί δι­πλω­μα­τι­κά θέ­μα­τα.
Δύ­ση καί ­λος Χρι­στι­α­νι­σμός ε­χε λ­λο­τρι­ω­θε σέ ση­με­ο πού νά λέ­γει Ντο­στο­γι­έφ­σκυ, δύ­ο φο­ρές, ες τούς ­δελ­φούς Κα­ρα­μά­ζωφ καί ες τόν ­λί­θι­ον: Μέ τόν ­θε­ο, -­ταν ­πο­χή τς ­θε­ης ν­τε­λιγ­κέν­τσι­ας ες τήν Ρω­σί­α- μέ τούς ­θέ­ους μπο­ρ νά μι­λή­σω, δι­ό­τι ξέ­ρω πο κι­νε­ται σκέ­ψη τους καί λό­γος τους, τί πι­στεύ­ουν καί τί δέν πι­στεύ­ουν. Μέ τόν πα­πι­σμό δέν μπο­ρ νά μι­λή­σω, δι­ό­τι πα­πι­σμός μο δί­νει λ­λο­τρι­ω­μέ­νη πί­στη, «μο δί­νει Χρι­στό πού δέν ­πάρ­χει, μο δί­νει τόν ν­τί­χρι­στο». Α­τό τό λέ­γει Φι­ον­τόρ, Θε­ό­δω­ρος, δη­λα­δή, Ντο­στο­γι­έφ­σκι.
τ­σι λοι­πόν Δύ­σις ε­σά­γει ,τι ε­σά­γει, χτυ­πών­τας τήν καρ­δι­ά τς ρ­θο­δο­ξί­ας πού ε­ναι ­συ­χα­σμός. ­συ­χα­σμός ς ­σκη­ση, ς πρα­κτι­κή πνευ­μα­τι­κό­τη­τος, συ­νο­δεύ­ει τόν ν­θρω­πο ­πό τήν ρ­χή τς Δη­μι­ουρ­γί­ας. ­πι­στρο­φή τν Πρω­το­πλά­στων γί­νε­ται μέ­σ τς πνευ­μα­τι­κς ζω­ς, ­πως καί πτσις τους ­ταν καρ­πός τς ρ­νή­σε­ως τς πνευ­μα­τι­κς, τς ­γι­ο­πνευ­μα­τι­κς, κα­λύ­τε­ρα, ζω­ς. ­συ­χα­σμός μέ τήν κά­θαρ­ση τς καρ­δι­ς, τόν φω­τι­σμό τς καρ­δι­ς ­πό τήν Χά­ρη το Θε­ο, τήν ­κτι­στη, καί μέ τήν θέ­ω­ση, ­να­τρέ­πει τήν πλά­νη, τήν ­μαρ­τί­α μας, ­να­τρέ­πει τήν τρα­γι­κό­τη­τά μας. θε­ο­λο­γι­κή ταυ­τό­τη­τα το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ, ε­ναι ­συ­χα­σμός. Συ­νε­χί­ζει καί ­πα­νεκ­φρά­ζει τήν πα­τε­ρι­κό­τη­τα, λ­λά κυ­ρί­ως ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ν­τε­λή­φθη τήν λ­λο­τρί­ω­ση τς Δύ­σε­ως. Μί­α Δύ­ση πού ο σχο­λα­στι­κοί ο δι­κοί μας τήν ­θε­λαν καί τό­τε ς συ­νο­μι­λη­τή καί συ­νο­δοι­πό­ρο.

Θεολογία τς Θεώσεως

­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, σ᾿ α­τό τό ση­με­ο, συ­νε­χί­ζει τόν Μ. Φώ­τι­ο. πρ­τος πού ν­τε­λή­φθη τήν λ­λο­τρί­ω­ση το Δυ­τι­κο Χρι­στι­α­νι­σμο, -­τι ε­ναι κά­τι λ­λο, λ­λά ­χι Χρι­στι­α­νι­σμός τν ­γί­ων Πα­τέ­ρων- ­ταν ­γι­ος Φώ­τι­ος, μέ τό πε­ρί­φη­μο ρ­γο του «Πε­ρί τς μυ­στα­γω­γί­ας το ­γί­ου Πνεύ­μα­τος», πού ε­ναι πη­γή μέ­χρι σή­με­ρα ες τήν δι­δα­σκα­λί­α καί στά συγ­γράμ­μα­τα ­λων τν θε­ο­λό­γων μας πε­ρί ­γί­ου Πνεύ­μα­τος. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, ­νοί­γει πε­ρισ­σό­τε­ρο τόν δρό­μο. Ε­χε δέ τίς προκλήσεις το Κα­λα­βρο Βαρ­λα­άμ, ­στε νά συλ­λά­βει τήν πλή­ρη λ­λο­τρί­ω­ση τς Δυ­τι­κς Θε­ο­λο­γί­ας. Ποι­ά ε­ναι ο­σί­α τς δι­δα­σκα­λί­ας το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου, πού ε­ναι συ­νέ­χει­α τς πα­τε­ρι­κό­τη­τος; ­να­κε­φα­λαι­ώ­νει τούς ­γί­ους Πα­τέ­ρες ­λων τν ­πο­χν ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς καί ­πα­να­δι­α­τυ­πώ­νει καί ­πα­νεκ­φρά­ζει τήν πί­στη μέ τά μέ­σα, πού το ­δι­δε ­πο­χή του. Τήν ­δι­α ρ­θο­δο­ξί­α κ­φρά­ζει καί ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, μέ τή δι­κή του γλώσ­σα, μέ τόν δι­κό του τρό­πο, μέ­νον­τας ­μως πι­στός στήν θε­ο­λο­γι­κή ­μο­λο­γί­α τν πα­τέ­ρων το 4ου, το 5ου κ.ο.κ α­­νος. Δέ­χε­ται πρ­τον τήν δι­ά­κρι­ση ο­σί­ας καί ­νέρ­γει­ας ες τόν Θε­όν, τήν ­νο­μά­ζει «δι­ά­κρι­σιν θε­ο­πρε­πῆ καί ­πόρ­ρη­το», πού ε­ναι προ­ϋ­πό­θε­ση τς θε­ώ­σε­ως.
­άν ρ­νη­θο­με, ­πως σχο­λα­στι­κι­σμός, θε­ο­λο­γί­α το πα­πι­σμο δη­λα­δή, τήν δι­ά­κρι­ση ο­σί­ας καί ­νέρ­γει­ας μέ­νει με­τέ­ω­ρον τό θέ­μα τς θε­ώ­σε­ως. Πς θε­ού­με­θα; σκο­πός, ­πό­λυ­τος σκο­πός καί προ­ο­ρι­σμός κά­θε ν­θρώ­που, ­χι μό­νο τν χρι­στι­α­νν, ε­ναι θέ­ω­ση. Κά­θε ν­θρω­πος νά φτά­σει στή θέ­ω­ση. « Θε­ός πάν­τας ν­θρώ­πους θέ­λει σω­θ­ναι καί ες ­πί­γνω­σιν ­λη­θεί­ας λ­θεν» (Α΄ Τιμ. 2, 4). «­πί­γνω­ση τς ­λη­θεί­ας» ε­ναι θέ­ω­ση. Νά ­νω­θο­με μέ τήν ­κτι­στη Χά­ρη το­ Θε­ο. Μέ τήν ο­σί­α το Θε­ο δέν ­πάρ­χει δυ­να­τό­τη­τα ­νώ­σε­ως. ­περ­βαί­νει π­σα κα­τά­λη­ψη ο­σί­α το Θε­ο. ­νού­με­θα μέ τήν ­κτι­στη Χά­ρη καί ­νέρ­γει­α το Θε­ο, ­πό­τε, ν δέν ­πάρ­χει α­τή ­νέρ­γει­α, λ­λά ­νέρ­γει­α ε­ναι κτι­στή, - με­γα­λύ­τε­ρη βλα­σφη­μί­α με­τά τό F­i­l­i­o­q­ue ε­ναι πα­ρα­δο­χή κτι­στς χά­ρι­τος, κτι­στς ­νέρ­γει­ας ες τόν Θε­όν-, δέν ε­ναι δυ­να­τή σω­τη­ρί­α.
Κτι­στή
­νέρ­γει­α ση­μαί­νει, ­χει ρ­χή καί τέ­λος. Πς θά σέ σώ­σει κά­τι πού ­χει ρ­χή καί τέ­λος; ­νέρ­γει­α τς ­γί­ας Τρι­ά­δος, ο­τε ρ­χή ­χει, ο­τε τέ­λος. Ε­ναι ­ναρ­χη καί ­τε­λεύ­τη­τη, ­πως ο­σί­α το Θε­ο. ­φο, λοι­πόν, τήν ο­σί­α δέν μπο­ρο­με νά τήν δεχ­το­με -τήν ο­σί­α το Θε­ο-, δε­χό­με­θα τήν ­νέρ­γει­ά Του. Χά­ρις, ­νέρ­γει­α, Βα­σι­λεί­α, δύ­να­μις, Βα­σι­λεί­α τν ο­ρα­νν, ­λα α­τά ση­μαί­νουν τήν ­κτι­στη ­νέρ­γει­α πού κ­πο­ρεύ­ε­ται ­πό τήν ­γί­α Τρι­ά­δα.
Σέ κά­ποι­ο
ρ­γο πού προ­έρ­χε­ται ­πό τόν ­συ­χα­στι­κό κύ­κλο, ­πι­τρέψ­τε μου α­τή τή στιγ­μή νά ­μο­λο­γή­σω τήν ­δυ­να­μί­α μου νά π ν ε­ναι το ­γί­ου Γρη­γο­ρί­ου το Πα­λα­μ, ­χι (λ­λά δέν ­χει καμ­μι­ά ση­μα­σί­α, ­σως ­νή­κει στόν ­γι­ο Γρη­γό­ρι­ο τόν Πα­λα­μ), ­πο­σα­φη­νί­ζε­ται πς βλέ­πει τόν Θε­ό Δύ­ση, πα­πι­σμός. Βλέ­πει τόν Θε­ό ς ­ναν δί­σκο ­λι­α­κό, πού βρί­σκε­ται στόν ο­ρα­νό, λ­λά ο ­κτ­νες του δέν φτά­νουν στήν γ. Τό­τε ­πάρ­χει ­λι­ος δέν ­πάρ­χει ε­ναι τό ­δι­ο πράγ­μα. Δέν μς ζε­σταί­νει, δέν μς ζω­ο­γο­νε, ­φο ο ­κτ­νες του δέν φτά­νουν ες τόν κό­σμον. Θε­ός τς ρ­θο­δο­ξί­ας, τν ­γί­ων Πα­τέ­ρων, ε­ναι ­νας ­λι­ος πού στέλ­νει τίς ­κτ­νες του καί ζω­ο­γο­νε τή γ, καί ­λη τήν κτί­ση, ­γι­ο­πνευ­μα­τι­κά. ­πό­τε ­πό τά δι­ά­φο­ρα ­πό­γει­α, ­πό τήν ­μαρ­τί­α μας, ­πό τήν πτώ­ση μας, σπεύ­δου­με νά ­νε­βο­με στήν ­πι­φά­νει­α το ­δά­φους, γι­ά νά δε­χθο­με τίς ζω­ο­γό­νες ­κτ­νες, ­χι το φυ­σι­κο ­λί­ου, λ­λά το ­περ­φυ­σι­κο ­λί­ου, το ­λί­ου τς Δι­και­ο­σύ­νης.
Γι᾿ α
­τό φ­τα­σε Δύ­ση ­πό τόν D­e­i­s­m­us, στόν «θά­να­το το Θε­ο». D­e­i­s­m­us τί ση­μαί­νει; Θε­ός, Δη­μι­ουρ­γός, λ­λά ­χι κυ­βερ­νή­της το κό­σμου. D­e­us c­r­e­a­t­or, s­ed n­on g­u­b­e­r­n­a­t­or. Α­τό ση­μαί­νει ­τι Θε­ός ε­τε ­πάρ­χει, ε­τε δέν ­πάρ­χει, δέν ­χει καμ­μί­α ση­μα­σί­α. Γι᾿ α­τό ­σχο­λε­ται Δύ­ση μέ κοι­νω­νι­κά, μέ ­θι­κά προ­βλή­μα­τα. ­χι ­τι δέν τά συμ­με­ρι­ζό­με­θα κι ­μες, λ­λά δέν ε­ναι κύ­ρι­α προ­τε­ραι­ό­τη­τα τς πί­στε­ώς μας. Α­τοί ­σχο­λον­ται μέ τά ­πο­τε­λέ­σμα­τα, χω­ρίς νά ­να­ζη­τον τίς ρί­ζες, τήν ο­σί­α. Δύ­ση, λοι­πόν, φ­τα­σε ­πό τόν D­e­i­s­m­us, ες τόν θά­να­τον το Θε­ο. Στήν δε­κα­ε­τί­α το 1950 στήν ­με­ρι­κή καί με­τά στήν Ε­ρώ­πη θε­ο­λο­γι­κός κό­σμος μι­λε γι­ά τόν «θά­να­το το Θε­ο» καί γι­ά τήν θε­ο­λο­γί­α «με­τά τόν θά­να­το το Θε­ο». Τί ση­μαί­νει θά­να­τος το Θε­ο; Δέν ση­μαί­νει ­τι Θε­ός κα­θ᾿ ­αυ­τόν πε­θαί­νει. Δέν τούς ­πα­σχο­λε, γι­α­τί ­πάρ­χει δέν ­πάρ­χει Θε­ός δέν λέ­ει τί­πο­τε γι’ α­τούς. Θά­να­τος το Θε­ο ση­μαί­νει ­τι Θε­ός δέν ­χει καμ­μι­ά σχέ­ση μέ τή ζω­ή μας. Θε­ός δέν μπο­ρε νά μς σώ­σει. Κα­τα­λα­βαί­νε­τε, λοι­πόν, ­χι μό­νο βλα­σφη­μί­α, πό­ση ­νο­η­σί­α κρύ­βει α­τή πο­ρεί­α. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, μι­λών­τας γι­ά τή δι­ά­κρι­ση ο­σί­ας καί ­νερ­γεί­ας, ­πως Μ. Βα­σί­λει­ος καί ο λοιποί ­γι­οι Πα­τέ­ρες, σώ­ζει τήν Πί­στη καί τήν δυ­να­μι­κή της συγ­χρό­νως ες τήν θέ­ω­ση το ν­θρώ­που. Μι­λε, ­πί­σης, γι­ά τήν ο­σί­α το Θα­βω­ρί­ου Φω­τός. Στήν συ­ζή­τη­ση μέ τούς σχο­λα­στι­κούς καί τόν Βαρ­λα­άμ ­τέ­θη τό θέ­μα το Θα­βω­ρί­ου Φω­τός. Τί φς ε­ναι; κτι­στό ­κτι­στο; ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος μς λέ­γει ­τι καί στό Σι­ν καί στό Θα­βώρ καί στήν Πεν­τη­κο­στή ­χου­με τήν ­κτι­στη ­νέρ­γει­α το Θε­ο ς ­κτι­στο φς. α­ρε­ση ε­ναι πού προ­κα­λε ­λα α­τά τά προ­βλή­μα­τα. Βαρ­λα­άμ Κα­λα­βρός ­χα­ρα­κτη­ρί­ζε­το σο­φός. Ε­χε σπου­δά­σει στήν Ρώ­μη μα­θη­μα­τι­κά, φι­λο­σο­φί­α. ­ταν ο­μα­νι­στής. ν­θρω­πι­στής. Γι­ά νά κα­τα­λά­βε­τε α­τό τό θέ­μα, πα­ρα­πέμ­πω σέ μι­ά πρό­σφα­τη με­λέ­τη το ­γα­πη­το ­δελ­φο καί συ­να­γω­νι­στο, το πα­τρός Θε­ο­δώ­ρου Ζή­ση, Κα­θη­γη­το στήν Θε­σσα­λο­νί­κη (ε­ναι καί α­τός τώ­ρα ­μό­τι­μος ­πως καί ­μι­λν α­τή τή στιγ­μή) ες τόν ρ­θό­δο­ξον Τύ­πον. Σέ τρες συ­νέ­χει­ες ­να­λύ­ει τό ν Μέ­γας Φώ­τι­ος ­ταν ν­θρω­πι­στής, ­πως δι­ά­φο­ροι φι­λο­σο­φον­τες θέ­λουν νά τόν πα­ρου­σι­ά­σουν. Δέν θά ­πι­μεί­νω πε­ρισ­σό­τε­ρο γι­α­τί θέ­λω νά ­λο­κλη­ρώ­σω α­τές τίς σκέ­ψεις.
ρ­θε, λοι­πόν, Βαρ­λα­άμ Κα­λα­βρός ­πό τή Με­γά­λη λ­λά­δα, τήν Κα­λα­βρί­α. ρ­θε καί ­γι­νε κα­θη­γη­τής ες τήν Κων/πο­λη. Δέχ­τη­κε με­γά­λες τι­μές. Μά­λι­στα ­ξε­προ­σώ­πη­σε τήν ρ­θο­δο­ξί­α σέ μι­ά Σύ­νο­δο στίς ρ­χές το 14ου α. ες τήν A­v­i­n­i­on τς Γαλ­λί­ας, ­που ο πά­πες μέ­σα στίς συγ­κρού­σεις τους ­ταν ­ξό­ρι­στοι. Πα­λα­μς δι­έ­γνω­σε ­μέ­σως τόν α­ρε­τι­κό τρό­πο σκέ­ψε­ως το Βαρ­λα­άμ. Κά­ποι­ος μο­να­χός, γι­ά νά κα­τα­λά­βε­τε τί ση­μαί­νει ­γι­ος καί Πα­τέ­ρας τς κ­κλη­σί­ας, κά­ποι­ος μο­να­χός ­δω­σε στόν ­γι­ο Γρη­γό­ρι­ο ­να κεί­με­νο πε­ρί ­γί­ου Πνεύ­μα­τος, κα­τά το f­i­l­i­o­q­ue, τό ­πο­ο ε­χε γρά­ψει Βαρ­λα­άμ. Καί ­λοι πί­στευ­αν ­τι ε­ναι κο­ρυ­φή τς ρ­θο­δό­ξου πί­στε­ως καί πα­ρα­δό­σε­ως. Μό­λις δι­ά­βα­σε λί­γες γραμ­μές ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος λέ­ει «ε­ναι α­ρε­τι­κό τό κεί­με­νο». ­κα­νε τόν ν­τι­πα­πι­κό Βαρ­λα­άμ, λ­λά μέ­θο­δος τήν ­ποί­α ­κο­λου­θο­σε προ­έ­δι­δε τήν ­ξάρ­τη­σή του ­πό τήν πτώ­ση το πα­πι­σμο, ­πό τήν σχο­λα­στι­κή φι­λο­σο­φί­α. Δι­ό­τι σκέ­ψη του στη­ρί­ζον­ταν σέ συλ­λο­γι­σμούς ν­θρω­πί­νους καί ­χι στήν ­πο­κά­λυ­ψη το Θε­ο δι­ά το ­η­σο Χρι­στο στήν Πα­λαι­ά καί Και­νή Δι­α­θή­κη καί στούς Πα­τέ­ρες τς κ­κλη­σί­ας. φι­λο­σο­φί­α, λοι­πόν, γι­ά τόν Βαρ­λα­άμ ε­χε λυ­τρω­τι­κή ση­μα­σί­α, λυ­τρω­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα, καί ζη­το­σε ο­τε λί­γο ο­τε πο­λύ τήν κ­φι­λο­σό­φη­ση τς πί­στε­ως. ­πρε­πε δη­λα­δή, ­λε­γε Βαρ­λα­άμ, νά γί­νει κα­νείς φι­λό­σο­φος, γι­ά νά μπο­ρέ­σει νά σω­θε. ­νας «­λι­τι­σμός» στόν χ­ρο τς πί­στε­ως, στόν χ­ρο τς σω­τη­ρι­ο­λο­γί­ας. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος ­παν­το­σε ­τι Θε­ός πάν­τας ν­θρώ­πους θέ­λει σω­θ­ναι, ε­τε ξέ­ρου­με γράμ­μα­τα, ε­τε δέν ξέ­ρου­με. ­χου­με μι­ά λ­λη παι­δεί­α μέ­σα στήν καρ­δι­ά μας, τήν παι­δεί­α καί τήν νου­θε­σί­αν το Θε­ο. Καί δέν στη­ρι­ζό­μα­στε στά ν­θρώ­πι­να γράμ­μα­τα. Τώ­ρα κα­τα­νο­ε­τε γι­α­τί κα­τε­δί­κα­σα ­λα τά πτυ­χί­α πού μέ τήν χά­ρη το Θε­ο μπό­ρε­σα νά ­πο­κτή­σω. Μη­δέν καί κά­τω το μη­δε­νός ες τήν σω­τη­ρί­α. Χά­ρις το Θε­ο καί τό ­νοιγ­μα τς καρ­δι­ς σ’ α­τή τή Χά­ρη ε­ναι δυ­να­τό­τη­τα τς σω­τη­ρί­ας μας καί ­χι τά γράμ­μα­τα. ­χι ­πί­δει­ξη γνώ­σε­ων. ­λα α­τά μπο­ρον νά ­φε­λή­σουν σέ πρα­κτι­κά θέ­μα­τα, νά κη­ρύ­ξεις κα­λύ­τε­ρα, νά χρη­σι­μο­ποι­ή­σεις μι­ά ­ψη­λό­τε­ρη γλώσ­σα, λ­λά τίς πε­ρισ­σό­τε­ρες φο­ρές, τά προ­σόν­τα α­τά τά κο­σμι­κά γί­νον­ται ­φορ­μή τς πτώ­σε­ώς μας. Δι­ό­τι «φυ­σι­ο­ται» ν­θρω­πος. ­πο­κτ ν­θρω­πος ­παρ­ση, στη­ρι­ζό­με­νος ες τίς γή­ι­νες γνώ­σεις του.
­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς στή συ­νέ­χει­α γί­νε­ται ­πε­ρα­σπι­στής το μο­να­χι­σμο, το μο­να­χι­σμο τς πα­τε­ρι­κς πα­ρα­δό­σε­ως, τόν ­πο­ον πο­λε­μο­σε Βαρ­λα­άμ. Ξέ­ρε­τε Δύ­ση ε­χε χά­σει τόν α­θεν­τι­κό μο­να­χι­σμό, ­πως ε­χε χά­σει καί τήν ­λη­θι­νή θε­ο­λό­γη­ση. ­λη­θι­νή θε­ο­λό­γη­ση περ­νά­ει μέ­σα ­πό τήν ­σκη­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα καί πρά­ξη, δη­λα­δή Θε­ο­λο­γί­α ε­ναι καρ­πός ­σκή­σε­ως, ­νοίγ­μα­τος το ν­θρώ­που στήν Χά­ρη το Θε­ο. Θε­ο­λο­γί­α δέν ε­ναι ­πό­θε­ση δι­α­νο­η­τι­κή. ­ταν σπού­δα­ζα στή Δύ­ση, ­μα­θα τήν φρά­ση «l­a­v­o­ro da t­a­v­o­l­i­no», ρ­γα­σί­α το τρα­πε­ζι­ο, το γρα­φεί­ου. Δέν ε­ναι α­τή Θε­ο­λο­γί­α. Θε­ο­λο­γί­α γεν­νι­έ­ται μέ­σα στήν καρ­δι­ά το ν­θρώ­που, μέ τόν φω­τι­σμό το ν­θρώ­που ­πό τήν Χά­ρη το Θε­ο. Δι­α­φο­ρε­τι­κά συν­τάσ­σου­με ­ρα­α κεί­με­να, τά ­πο­α ­μως δέν μπο­ρον νά μς ­δη­γή­σουν στήν Θε­ο­λο­γί­α, δι­ό­τι δέν ε­ναι καρ­πός ­γι­ο­πνευ­μα­τι­κς μ­πει­ρί­ας.
­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς στή συ­νέ­χει­α ε­ναι Θε­ο­λό­γος τς Θεί­ας Χά­ρι­τος. Χά­ρις το Θε­ο, λέ­γει, ε­ναι ­κτι­στη, δέν ε­ναι δη­μι­ουρ­γη­μέ­νη χά­ρις, κτι­στή χά­ρις, g­r­a­t­ia c­r­e­a­ta. Ο θε­ού­με­νοι ε­ναι ο α­θεν­τί­ες καί ­χι τά κεί­με­να. Α­τό τό ε­χε ­πο­στη­ρί­ξει πρ­τον ­νας μι­κρα­σι­ά­της Θε­ο­λό­γος, Πα­τέ­ρας τς κ­κλη­σί­ας στό κέν­τρον τς Ε­ρώ­πης, στό Λού­γδου­νον, τήν Λυ­ών, ­γι­ος Ε­ρη­ναος, τόν 2ο α. ­τι α­θεν­τί­ες στήν κ­κλη­σί­α δέν ε­ναι τά κεί­με­να, λ­λά ε­ναι θε­ού­με­νος, ­γι­ος. Α­τός ε­ναι α­θεν­τί­α. προ­φή­της, ­πό­στο­λος, Πα­τέ­ρας καί Μη­τέ­ρα ­λων τν α­ώ­νων. Α­τός πού φτά­νει στήν θέ­ω­ση. Ο θε­ο­λό­γοι τς κ­κλη­σί­ας, λοι­πόν, ε­ναι ο θε­ό­πτες, ε­ναι ο προ­φ­τες πού ­νο­μά­ζον­ται στήν Πα­λαι­ά Δι­α­θή­κη «Ρο­έ» ­πό τό ­βρα­ϊ­κό ρ­μα «ρα­ά» (α­τό δέν ε­ναι ­πί­δει­ξη, ε­ναι γνω­στό­τα­το). Τό ρ­μα «ρα­ά» ση­μαί­νει βλέ­πω. Προ­φ­τες ε­ναι ο βλέ­πον­τες. Τί βλέ­πουν; Τήν Χά­ρη το Θε­ο, τήν ­κτι­στη. (­χει ­να σπου­δα­ο βι­βλί­ο σε­βα­στός καί ­γα­πη­τός συ­να­γω­νι­στής, π. ­ε­ρό­θος Βλά­χος, Σε­βα­σμι­ώ­τα­τος Μη­τρο­πο­λί­της Ναυ­πά­κτου: «Ο βλέ­πον­τες»­). τ­σι, λοι­πόν, ο Θε­ο­λό­γοι ε­ναι ο θε­ό­πτες. Ο Θε­ο­λό­γοι ε­ναι α­τοί πού βλέ­πουν τό ­κτι­στο φς, α­τοί πού φθά­νουν ες τήν θε­ο­πτί­αν. Καί κά­τι λ­λο. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, σέ ν­τί­θε­ση μέ τόν Βαρ­λα­άμ, ­πο­ος ζη­το­σε τήν κ­φι­λο­σό­φη­ση τς πί­στε­ως καί τό­νι­ζε ­δι­αί­τε­ρα τίς φι­λο­σο­φι­κές γνώ­σεις το ν­θρώ­που ς πα­ρά­γον­τα σω­τη­ρι­ο­λο­γί­ας, ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς ­ε­ραρ­χε τήν σο­φί­α-παι­δεί­α. ­χου­με, δι­δά­σκει, τήν θύ­ρα­θεν, τήν κο­σμι­κή σο­φί­α-παι­δεί­α πού παίρ­νου­με στά σχο­λε­α, καί τήν ­σω­τε­ρι­κή σο­φί­α-παι­δεί­α πού παίρ­νου­με μέ­σα ­πό τόν πνευ­μα­τι­κό ­γώ­να. ­πό­τε, λοι­πόν, α­τό περ­νά­ει στό Συ­νο­δι­κόν τς ρ­θο­δο­ξί­ας ξ ­φορ­μς το ­ω­άν­νου το ­τα­λο καί λ­λων νο­θευ­τν τς πί­στε­ως. Ε­ναι τό πε­ρί­φη­μο ­κε­νο: «τος τά λ­λη­νι­κά δι­ε­ξι­ο­σι μα­θή­μα­τα, ο πρός παί­δευ­σιν μό­νον, λ­λά καί τας μα­ταί­αις α­τν γνώ­μαις ­πο­μέ­νοις καί ς ­λη­θέ­σι πι­στεύ­ου­σι, ­νά­θε­μα»! Τό ­νά­θε­μα δέν ε­ναι, ­πως νο­μί­ζουν πολ­λοί, κα­τά­ρα. Τό ­νά­θε­μα ση­μαί­νει χω­ρι­σμός. Ο ­να­θε­μα­τι­ζό­με­νοι δέν ­νή­κουν στό Σ­μα το Χρι­στο καί ρ­θά πρέ­πει νά κ­φω­νε­ται «π­σι τος α­ρε­τι­κος ­νά­θε­μα». Τά γράμ­μα­τα, δη­λα­δή, δέν μς σώ­ζουν. Τό πρό­βλη­μα ε­ναι νά με­λε­τς φυ­σι­κή, ­στρο­φυ­σι­κή, καί νά νο­μί­ζεις ­τι α­τό μπο­ρε νά σέ σώ­σει. λ­λο κ­παί­δευ­ση το ν­θρώ­που, (α­τά κα­θο­ρί­ζον­ται ­πό τόν Γρη­γό­ρι­ον τόν Θε­ο­λό­γον τόν 4ο α­ώ­να) καί λ­λο τό θέ­μα τς σω­τη­ρί­ας, τς α­ω­νι­ό­τη­τός μας. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς δι­α­κρί­νει δύ­ο σο­φί­ες, δύ­ο γνώ­σεις. ­πως καί ­λοι ­σοι ­κο­λου­θον τήν πα­ρά­δο­ση ­πό τόν ­πό­στο­λο Πα­λο καί τόν ­ά­κω­βο τόν ­δελ­φό­θε­ο μέ­χρι τόν Ε­γέ­νι­ο Βούλ­γα­ρη. Δέ­χε­ται ­τι ­πο­κά­λυ­ψις ε­ναι ­πέρ κα­τά­λη­ψιν. Δέ­χε­ται ­τι ­πο­κά­λυ­ψις το Θε­ο ε­ναι ­λη­θι­νός Λό­γος το Θε­ο. Θά σς π δέ κά­τι πού κά­ποι­ους θά τούς ξε­νί­σει. ­μες λέ­με συ­νή­θως Βί­βλος, ­γί­α Γρα­φή πε­ρι­έ­χει τό Λό­γο το Θε­ο. Δέν ε­ναι Βί­βλος Λό­γος το Θε­ο, λ­λά ε­ναι κα­τα­γρα­φή τς ­πο­κα­λύ­ψε­ως το Θε­ο στήν καρ­δι­ά τν ­γί­ων, τν Προ­φη­τν καί τν ­πο­στό­λων. Θε­ός δέν ­πι­κοι­νω­νε μέ γλσ­σα ν­θρώ­πι­νη. Θε­ός δέν ­πι­κοι­νω­νε μέ κεί­με­να. Θε­ός ­πι­κοι­νω­νε, ε­σερ­χό­με­νος δι­ά το ­κτί­στου Φω­τός Του μέ­σα στήν καρ­δι­ά το ν­θρώ­που, ­πο­ος φθά­νει νά γί­νει δε­κτι­κός τς Χά­ρι­τος το Θε­ο. ­πο­μέ­νως Βί­βλος δέν ε­ναι Λό­γος το Θε­ο κα­θε­αυ­τόν, ε­ναι «λό­γος πε­ρί το Λό­γου το Θε­ο». Προ­η­γε­ται ­πο­κά­λυ­ψη τς κα­τα­γρα­φς της, το γράμ­μα­τος, τς Βί­βλου. Πι­στεύ­ω νά ­γι­να κα­τα­νο­η­τός. ­κε μς ­δη­γε ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς. ­μες μι­λο­με συ­νε­χς γι­ά τήν Γρα­φή ς τόν Λό­γον το Θε­ο. Ε­ναι «λό­γος γι­ά τόν Λό­γο το Θε­ο». Λό­γος το Θε­ο ε­ναι φα­νέ­ρω­ση τς Χά­ρι­τος το Θε­ο μέ­σα στήν καρ­δι­ά τν Προ­φη­τν, τν ­πο­στό­λων καί ­λων τν ­γί­ων.


Μέλλουσα Πανορθόδοξος Σύνοδος

­γα­πη­τοί ­δελ­φοί, ο Σύ­νο­δοι το 14ου α­­νος δι­α­τυ­πώ­νουν τήν θε­ο­λο­γί­α πε­ρί τς Θεί­ας Χά­ρι­τος. ρ­θό­δο­ξη Πα­ρά­δο­ση δέ­χε­ται α­τές τίς Συ­νό­δους ς 9η Ο­κου­με­νι­κή καί πα­νορ­θό­δο­ξα γί­νε­ται α­τό ­πο­δε­κτό ­πό γνω­στούς Θε­ο­λό­γους. Δι­ό­τι καί Σύ­νο­δος α­τή, ­πως καί 8η τό 879, δι­α­φο­ρο­ποι­ον ρι­ζι­κά τήν ρ­θό­δο­ξη κ­κλη­σί­α, στήν πα­τε­ρι­κή συ­νέ­χει­ά της, ­πό τόν χρι­στι­α­νι­σμό τς Δύ­σε­ως. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, λοι­πόν, μέ τήν θε­ο­λο­γί­α του, καρ­πό τς πα­ρου­σί­ας το ­γί­ου Πνεύ­μα­τος μέ­σα στήν φω­τι­σμέ­νη ­πό τό ­γι­ο Πνε­μα καρ­δι­ά του, ε­ναι Πα­τέ­ρας τς 9ης Ο­κου­με­νι­κς Συ­νό­δου.
­να ­πί­και­ρο ­ρώ­τη­μα ε­ναι: μέλ­λου­σα νά συ­νέλ­θει πα­νορ­θό­δο­ξος Σύ­νο­δος τί θά κά­νει; ­τοι­μά­ζε­ται α­τή Σύ­νο­δος, γι­ά νά μς ­δη­γή­σει, ­πως δι­α­βά­ζου­με καί ­πως βλέ­που­με, στήν ­πο­δο­χή το πα­πι­σμο καί το Προ­τε­σταν­τι­σμο ς α­θεν­τι­κν χρι­στι­α­νι­σμν. Α­τό ε­ναι τό τρα­γι­κό. Ε­χο­μαι νά μή γί­νει πο­τέ. λ­λά ­κε ­δη­γον­ται τά πράγ­μα­τα. ­άν, λοι­πόν, συ­νέλ­θει Πα­νορ­θό­δο­ξος Σύ­νο­δος, πού θά ­χει τόν χα­ρα­κτή­ρα γι­ά μς Ο­κου­με­νι­κς Συ­νό­δου, ­άν συ­νέλ­θει καί δέν δε­χθε με­τα­ξύ τν Ο­κου­με­νι­κν Συ­νό­δων τήν 8η καί τήν 9η, θά ε­ναι ψευ­δο­σύ­νο­δος. ­πως Σύ­νο­δος Φε­ρά­ρας-Φλω­ρεν­τί­ας. Καί τό­τε ­πε­βλή­θη ­πό κά­ποι­ους δε­σπο­τά­δες ­να­το­λι­κούς καί Δυ­τι­κούς, ­πε­βλή­θη Σύ­νο­δος Φε­ρά­ρας-Φλω­ρεν­τί­ας, λ­λά ­ταν ρ­κε­τή ν­τί­στα­ση ν ­γί­ Πνεύ­μα­τι κά­ποι­ων κο­ρυ­φν τς πα­ρα­δό­σε­ώς μας, ­πως ­γι­ος Μάρ­κος Ε­γε­νι­κός, ­στε τε­λι­κά νά χα­ρα­κτη­ρι­στε ψευ­δο­σύ­νο­δος. Α­ρε­τι­κή Σύ­νο­δος, ­πο­τυ­χη­μέ­νη Σύ­νο­δος, Σύ­νο­δος Φε­ρά­ρας-Φλω­ρεν­τί­ας.
μέλ­λου­σα νά συ­νέλ­θει, λοι­πόν, Πα­νορ­θό­δο­ξος Σύ­νο­δος θά κρι­θε σ’ α­τό τό ση­με­ο. ­άν πα­ρα­κάμ­ψει α­τές τίς δύ­ο Συ­νό­δους πού το­πο­θε­τον τήν ρ­θο­δο­ξί­α ­πέ­ναν­τι στόν Δυ­τι­κό χρι­στι­α­νι­σμό. ­κε ε­ναι τό κρί­σι­μο ­ρώ­τη­μα. Α­τοί θέ­λουν νά πα­ρου­σι­ά­σουν τήν ­νό­τη­τα, ­τι Δυ­τι­κός Χρι­στι­α­νι­σμός ε­ναι πα­ράλ­λη­λη μορ­φή τς ρ­θο­δο­ξί­ας τν ­γί­ων Πα­τέ­ρων. ­κε κά­ποι­οι ρ­γά­ζον­ται, πρός τά ­κε κά­ποι­οι θέ­λουν νά ­δη­γή­σουν. Θε­ός ­μως ε­ναι πά­νω ­πό ­λους μας.
­να ψευ­δο­ε­πι­χεί­ρη­μα, λοι­πόν, πού κυ­κλο­φο­ρε­ται στό χ­ρο τς δι­κς μας Θε­ο­λο­γί­ας, τς ­κα­δη­μα­ϊ­κς Θε­ο­λο­γί­ας, ε­ναι ­τι ο­δε­μί­α Ο­κου­με­νι­κή Σύ­νο­δος κα­τε­δί­κα­σε τόν Δυ­τι­κό Χρι­στι­α­νι­σμό. Καί ­μως ­χου­με δύ­ο Ο­κου­με­νι­κές Συ­νό­δους, το 879 καί κείνης το 14ου α­­νος, πού δι­α­φο­ρο­ποι­ον τήν ρ­θο­δο­ξί­α ­πό τόν Δυ­τι­κό Χρι­στι­α­νι­σμό.
Ε
­ναι τρα­γι­κό! Δέν ­πι­χαί­ρω, ο­τε θρι­αμ­βο­λο­γ. ­πι­θυ­μί­α ­λων μας πρέ­πει νά ε­ναι νά συ­ναν­τη­θο­με στήν ­νό­τη­τα τν Προ­φη­τν, τν ­πο­στό­λων καί τν Πα­τέ­ρων ­λων τν α­ώ­νων. Δι­α­φο­ρε­τι­κά κά­θε ­νω­ση θά ε­ναι ψευ­δέ­νω­σις καί ­χι μό­νον α­τό, λ­λά θά κα­τα­στρέ­φει καί θά δι­α­στρέ­φει κά­θε προ­σπά­θει­α, ε­λι­κρι­νῆ προ­σπά­θει­α, πού θέ­λει νά ­δη­γη­θε στό θέ­μα τς σω­τη­ρί­ας. ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς ­λέγ­χει τήν ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­ση τς ρ­θο­δο­ξί­ας. ­πάρ­χει σύγ­χυ­ση. Σχε­τι­κο­ποί­η­ση τς πί­στε­ως, πο­λι­τι­κοί συμ­βι­βα­σμοί. Ο δι­ά­λο­γοι ο κ­κλη­σι­α­στι­κοί ε­ναι ­πο­μί­μη­ση τν πο­λι­τι­κν συ­ζη­τή­σε­ων. τ­σι, ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς –γι᾿ α­τό δέν γί­νε­ται ε­χά­ρι­στα δε­κτός- μ­πνέ­ει δι­ά­θε­ση ­μο­λο­γί­ας καί μαρ­τυ­ρί­ου ­κό­μη, ν Θε­ός τό ­πι­τρέ­ψει, στήν ­πο­χή μας. Βο­η­θε, ­πί­σης, στή συ­νέ­χει­α τς ρ­θο­δο­ξί­ας, τς ρ­θο­δό­ξου Πα­ρα­δό­σε­ως. ­πα­νέκ­φρα­ση τς Πί­στε­ως μέ τά μέ­σα κά­θε ­πο­χς δέν ­χει τί­πο­τε τό κοι­νό μέ τήν ­να­ζη­τού­με­νη ­πό δι­κούς μας θε­ο­λό­γους Ο­κου­με­νι­στές «­πα­νερ­μη­νεί­α» τς πί­στε­ως. Δέν ε­ναι θέ­μα ­πα­νερ­μη­νεί­ας, πς θά κα­τα­νο­ή­σου­με λ.χ. τό πα­πι­κό πρω­τε­ο. Συγ­γνώ­μη γι­ά τήν φρά­ση, καί σκύ­λος χορ­τά­τος καί πί­τα ­φά­γω­τη! Μά ε­ναι α­τά σο­βα­ρά πράγ­μα­τα, ­ταν παί­ζου­με «ν ο παι­κτος»; ­ταν παί­ζου­με μέ τή σω­τη­ρί­α; ­ταν παί­ζου­με μέ τήν α­ω­νι­ό­τη­τα; Δι­α­γρά­φου­με ­λους τούς ­γί­ους ν ­νό­μα­τι τν ­γί­ων. Δι­ό­τι τό πνε­μα, τό ­πο­ον κυ­ρι­αρ­χε, ε­ναι νά κ­θει­ά­ζου­με τούς ­γί­ους. Κι ­πως, μα­κα­ρί­της τώ­ρα, ρ­χι­ε­πί­σκο­πος ­λε­γε: Δε­χό­με­θα τόν Μάρ­κο τόν Ε­γε­νι­κό καί τόν τι­μ­με. ­κε­νος τ­σι ­πρε­πε νά μι­λή­σει στήν ­πο­χή του, ­μες μι­λο­με μέ τόν δι­κό μας τρό­πο στήν δι­κή μας ­πο­χή. Κά­τι πα­ρό­μοι­ο ­λέ­χθη. Χρι­στός ­μως ε­ναι πάν­τα α­τός «πα­ρα­τει­νό­με­νος ες τούς α­­νες». Καί πί­στη πού σώ­ζει ε­ναι μί­α συν­τα­γή, ­να φάρ­μα­κο πού δέν λ­λοι­ώ­νε­ται, δέν δέ­χε­ται λ­λα­γές. Ε­ναι μί­α καί ­νι­αί­α πί­στις. ­πο­δο­χή το Λό­γου το Θε­ο ­πό τήν μ­πει­ρί­α τν ­γί­ων, γι­ά νά γί­νει καί δι­κή μας μ­πει­ρί­α.
κα­τα­νό­η­ση, λοι­πόν, τν ­γί­ων, ­πως ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς, θέ­τει τό πρό­βλη­μα τς ­πο­δο­χς τς γλώσ­σας τν ­γί­ων. γλώσ­σα τν ­γί­ων ε­ναι κ­φρα­ση τς ρ­θο­δό­ξου Πα­ρα­δό­σε­ως. Μέ α­τή τή σκέ­ψη κα­τα­λή­γω κι ε­χο­μαι ­γι­ος Γρη­γό­ρι­ος Πα­λα­μς νά συ­νο­δεύ­ει τή ζω­ή μας. Κα­λόν τό ­πό­λοι­πον Στά­δι­ον τς Με­γά­λης Τεσ­σα­ρα­κο­στς καί Κα­λή ­νά­στα­ση! »

Πηγή: http://paterikoslogos.com