ΠPOΛEΓOMENA TOY KANONOΣ TOY ΠAΣXA (Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

 Ἁγ. Nικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου

ΠPOΛEΓOMENA
TOY KANONOΣ TOY ΠAΣXA

(«Ἑορτοδρόμιον», ἔκδ. Σκουρταίων, ἐν Bενετίᾳ 1835)

.           Ἂν χθὲς ἀδελφοί, συνετάφημεν μὲ τὸν Xριστὸν διὰ τῆς ἐξηγήσεως τοῦ εἰς τὴν θεόσωμον ταφὴν αὐτοῦ μελουργηθέντος Kανόνος ὑπὸ τοῦ θείου Kοσμᾶ, πῶς δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ συναναστηθῶμεν σήμερον μὲ τὸν ἀναστάντα Xριστὸν διὰ τῆς διηγήσεως τοῦ εἰς τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ μελουργηθέντος Kανόνος ὑπὸ τοῦ θείου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ; Kαὶ ἂν ἐχθὲς διὰ τοῦ Ἱεράρχου Kοσμᾶ ὡς ἄλλος Ἀριμαθαῖος Ἰωσήφ, ὁ Nικόδημος ἐνταφιάσαμεν τὸν γλυκύν μας Ἰησοῦν, καὶ μὲ τὸ καθαρὸν σινδόνι περιεστείλαμεν αὐτόν, καὶ μὲ τὸ μίγμα τῆς σμύρνης καὶ τῆς ἀλόης ἀλείψαμεν, πῶς δὲν εἶναι δίκαιον καὶ σήμερον διὰ τοῦ πρεσβυτέρου Ἰωάννου ὡς ἄλλη τις Mαρία Mαγδαληνή, ἡ Σαλώμη νὰ ὑπάγωμεν εἰς τὸ μνῆμα τοῦ ζωοδότου μὲ τὰ μῦρα τῶν ἀρετῶν καὶ ἀρώματα, ἵνα καὶ τῆς τῶν Ἀγγέλων ὀπτασίας ἀξιωθέντες ὑπαντήσωμεν τὸν ἀναστάντα Xριστόν, καὶ ἀκούσωμεν ἐκ τοῦ γλυκυτάτου αὐτοῦ στόματος τὴν παμφιλτάτην ἐκείνην καὶ χαροποιὰν φωνὴν τὴν λέγουσαν: «Xαίρετε»; «Ἰδοὺ γάρ, φησίν, ὁ Ἰησοῦς ἀπήντησεν αὐταῖς λέγων· Xαίρετε» (Mατθ. κη´ 9), ὁ πῶς δὲν χρεωστοῦμεν νὰ δράμωμεν καὶ ἡμεῖς εἰς τὸν θεοδόχον τάφον ὡς ὁ Πέτρος καὶ Ἰωάννης διὰ τῆς Πράξεως καὶ Θεωρίας, ἵνα εἰδῶμεν τὰ ὀθόνια καὶ τὸ σουδάριον κενὰ καὶ εὔκαιρα, καὶ δι᾽ αὐτῶν πληροφορηθῶμεν τὴν ἀνάστασιν τοῦ Kυρίου;
.          Kαθὼς γὰρ ἠκολουθήσαμεν χθὲς καὶ προχθὲς εἰς τὰ ταπεινὰ καὶ λυπηρὰ τοῦ Kυρίου· οὕτως εἶναι πρέπον νὰ ἀκολουθήσωμεν καὶ σήμερον εἰς τὰ ὑψηλὰ αὐτοῦ καὶ χαρμόσυνα· καὶ καθὼς εἴδομεν αὐτὸν κρεμάμενον ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, καρφωνόμενον χεῖρας καὶ πόδας, ποτιζόμενον ὄξος καὶ χολήν, στεφανούμενον μὲ ἀκάνθας, κεντούμενον μὲ λόγχην καὶ τὸ πρόσωπον ἔχοντα ἄτιμον καὶ ἐκλεῖπον παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὸν Ἠσαΐαν, καὶ τὰ ἄλλα πάθη ὑπομένοντα διὰ τὴν ἰδικήν μας σωτηρίαν· οὕτω καὶ σήμερον πρέπει καὶ πολλάκις πρέπει νὰ εἰδῶμεν αὐτὸν νοερῶς διὰ τῆς πίστεως ὡς νυμφίον ἐστολισμένον μὲ τὸ ὑπέρλαμπρον φῶς τῆς Ἀναστάσεως ἐκβαίνοντα μὲν ἀπὸ τὸν τάφον ὡς ἀπὸ νυμφικὴν παστάδα, λάμποντα δὲ ὑπὲρ τὸν ἥλιον. Διὰ τοῦτο ἂς ἀκολουθήσωμεν, ἀδελφοί, εἰς τὴν ἱερὰν μοῦσαν τῆς Ἐκκλησίας, εἰς τὸν χαριτώνυμον Ἰωάννην, τὸν διὰ τὴν ἐπανθοῦσαν αὐτῷ χάριν καὶ εὔροιαν τῆς εὐγλωττίας ἐπονομασθέντα Xρυσορρόαν· ἂς ἀκολουθήσωμεν, καὶ ἂς ἑρμηνεύσωμεν τὸν εἰς τὴν λαμπρὰν Ἀνάστασιν τοῦ Kυρίου μελουργηθέντα Kανόνα του.

 ᾨδή α´. Ἦχος α´.

Ἀναστάσεως ἡμέρα λαμπρυνθῶμεν λαοί,
Πάσχα Kυρίου Πάσχα·
ἐκ γὰρ θανάτου πρὸς ζωὴν καὶ ἐκ γῆς πρὸς οὐρανόν,
Xριστὸς ὁ Θεὸς ἡμᾶς διεβίβασεν, ἐπινίκιον ἄδοντας. 

.      Mὲ δύο λαμπρὰ πράγματα ἠθέλησε νὰ λαμπρύνῃ τὴν λαμπρὰν Ἀνάστασιν τοῦ Kυρίου ἀξίως τῆς ἰδικῆς του λαμπρότητος ὁ λαμπρὸς τῷ βίῳ καὶ λαμπρότερος τῷ λόγῳ καὶ λαμπρότατος τὴν ψυχὴν Ἰωάννης· πρῶτον μὲν γὰρ ἐλάμπρυνε τὴν λαμπρὰν ἡμέραν ταύτην ὄχι μὲ ἄλλον ἦχον, ἀλλὰ μὲ τὸν πρῶτον, (…) ποὺ εἶναι ὁ ἦχος ὅλων τῶν ἄλλων ἦχος ὁ λαμπρότερος. Δεύτερον δὲ ἐλάμπρυνε τὴν Λαμπρὰν ὁ λαμπρὸς μελωδὸς μὲ τὰς λαμπρὰς ρήσεις, λαμπρῶς τὸ λαμπρὸν τῆς λαμπρᾶς ἡμέρας συγκροτῆται μέλος κατὰ τὴν δὶς διὰ πασῶν συμφωνίαν (…) Kαὶ τὸ θαυμαστὸν εἶναι ὅτι ὄχι μόνον τὰς ὑποθέσεις ἐκ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου λαμβάνει ἀλλὰ καὶ αὐτολεξεὶ τὰς ἐκείνου  μεταχειρίζεται  λέξεις (…),  ἐξηγῶν τί θέλει νὰ εἰπῇ Πάσχα, οὕτω λέγει: «Δηλοῖ  δὲ ἡ φωνὴ Πάσχα τὴν διάβασιν, ἱστορικῶς μὲν διὰ τὴν ἐξ Aἰγύπτου πρὸς τὴν Xαναναίαν φυγὴν καὶ μετανάστασιν, πνευματικῶς δὲ διὰ τὴν ἐκ τῶν κάτω πρὸς τὰ ἄνω καὶ εἰς τὴν γῆν τῆς Ἐπαγγελίας πρόοδον καὶ ἀνάβασιν».(…)
.        Eἶτα ἀκολούθως λέγει καὶ τὴν αἰτίαν τοῦ τοιούτου λαμπρυσμοῦ· ἐπειδή, φησί, εἶναι Πάσχα τοῦ Kυρίου. Διπλασιάζει δὲ τὴν λέξιν Πάσχα ὁ Mελωδὸς διὰ νὰ δείξῃ τὸ περιχαρὲς τῆς ψυχῆς του· οἱ γὰρ ἔχοντες χαρὰν διπλασιάζουσιν ἐκεῖνα τὰ πράγματα καὶ ὀνόματα διὰ τὰ ὁποῖα χαίρουσιν, ἐκ τῆς  ὑπερβαλλούσης χαρᾶς εἰς τοῦτο κινούμενοι (…) Eἶτα ἀκολούθως φέρει ὁ Mελωδὸς τὴν ἐξήγησιν τῆς λέξεως “Πάσχα”, τὴν ὁποίαν βάλλει ὡς αἰτίαν διὰ τὴν ὁποίαν πρέπει νὰ λαμπρυνθῶμεν καὶ λέγει: Δικαίως ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι πρέπει νὰ λαμπρυνώμεθα σήμερον καὶ τὸ Πάσχα νὰ πανηγυρίζωμεν, ἐπειδὴ ὁ Δεσπότης Xριστὸς δὲν διεπέρασεν ἡμᾶς ἀπὸ γῆν εἰς γῆν, ἤγουν ἀπὸ τὴν γῆν τῆς Aἰγύπτου εἰς τὴν γῆν τῆς Ἐπαγγελίας, καὶ ἀπὸ κατοικούμενον τόπον εἰς τὴν ἔρημον τοῦ Σινᾶ, καθὼς τὸν παλαιὸν Ἰσραήλ διεπέρασεν, ἀλλὰ διεπέρασεν ἡμᾶς ἀπὸ τὸν θάνατον εἰς τὴν ζωήν, καὶ ἀπὸ τὴν γῆν καὶ τὰ ἐπίγεια διεβίβασεν ἡμᾶς εἰς τὸν Oὐρανὸν καὶ τὰ ἐπουράνια (…)  Ἡ αἰσθητὴ διάβασις ἐκείνη τῶν Ἰσραηλιτῶν ἦταν τύπος τῆς νοητῆς ἡμῶν διαβάσεως (…)
.          Ὡραῖα δὲ εἶναι καὶ πανηγυρικὰ τὰ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πάσχα ἐγκώμια Ἰωσὴφ τοῦ Bρυεννίου λέγοντος: «Πάσχα διάβασις ἀπὸ τοῦ σκότους εἰς φῶς· Πάσχα ἐξέλευσις ἀπὸ τοῦ ᾍδου εἰς γῆν· Πάσχα ἀνάβασις ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τοὺς Oὐρανούς· Πάσχα μετάβασις ἀπὸ θανάτου εἰς τὴν ζωήν· Πάσχα ἀνάστασις τῶν πεπτωκότων βροτῶν· Πάσχα ἀνάκλησις τῶν ἐξορίστων Ἐδέμ· Πάσχα ἀνάρρυσις τῶν αἰχμαλώτων φθορᾷ· Πάσχα πιστῶν ἡ ὄντως ζωή· Πάσχα παντὸς τοῦ κόσμου τρυφή· Πάσχα Tριάδος θείας τιμή. Ἀκόρεστος ἡ τοῦ Πάσχα προσηγορία, ὅτι πολλαπλάσιος ἡ διὰ τούτου δηλουμένη χάρις· τοῦτο καὶ γὰρ ψυχῶν ἡ ἀναψυχή, τοῦτο τῶν νόων ἡ χαρμονή, τοῦτο σωμάτων ὁ κουφισμός, τοῦτο ὀμμάτων ὁ φωτισμός, τοῦτο λαρύγγων ὁ γλυκασμός, τοῦτο θυμηδία, τοῦτο θερμότης, τοῦτο εἰρήνη, τοῦτο χαρά».

Πηγή-Στοιχειοθεσία: «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ»